Le Corbusier – nghệ sĩ đa tài & nhân đạo
Là nhà lý luận và thực hành danh giá về kiến trúc, xây dựng, thiết kế trang thiết bị nội thất, quy hoạch đô thị hiện đại, Le Corbusier còn là họa sĩ, nhà thơ, nhà văn, nhà giáo tài năng.
Nghệ sĩ đa tài Le Corbusier (1887 – 1965)
Trên hết, với tư cách nhà nhân đạo chủ nghĩa, Le Corbusier luôn khát khao cống hiến tâm trí để con người sống thoải mái và yêu thương nhau hơn.
Le Corbusier có họ tên Charles-Edouart Jeanneret, chào đời ngày 6/10/1887 tại TP Neuchâtel, tiếng Pháp cổ mang nghĩa Lâu Đài Mới, nơi có hồ Neuchâtel thơ mộng, là trung tâm ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ quá nổi tiếng của Thụy Sĩ. Cha làm chủ xưởng sản xuất hàng kim loại tráng men. Mẹ là nhạc công.
Nghệ thuật & kỹ thuật
Niên thiếu, học trường thủ công mỹ nghệ ở quê nhà, Le Corbusier hứng thú tìm hiểu cấu trúc hình học của các đối tượng, đồng thời lưu tâm việc ứng dụng kỹ thuật vào nghệ thuật, nhất là tạo hình và kiến trúc.
Năm 1905, Le Corbusier 18 tuổi, thiết kế biệt thự Fallet tại TP La Chaux-de-Fonds ở Thụy Sĩ. Cũng năm đó, Le Corbusier du lịch nhiều nước Âu châu, gặp những gì đáng chú ý thì vẽ tả thực để làm tài liệu nghiên cứu.
Năm 1907, Le Corbusier đến Paris, thủ đô nước Pháp, làm việc cho kiến trúc sư Auguste Perret, bậc thầy về sử dụng bê tông. Tháng 10/1910 đến tháng 3/1911, Le Corbusier sang Berin, thủ đô nước Đức, làm việc cho kiến trúc sư Peter Behrens, nhà tiên phong trong xây dựng hiện đại.
Cuối năm 1911, Le Corbusier tiếp tục du lịch bán đảo Balkans, có các nước Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Albania, Bulgaria, România, Moldova, Slovenia, Croatia, Serbia, Montenegro, Bắc Macedonia, Bosna và Hercegonia. Những ký họa đường xa, về sau được Le Corbusier đưa vào bài báo, trang sách, một số chuyển thành tranh hoàn chỉnh.
Biệt thự Savoye
Phương án Dom-Ino với hệ Modulor
Năm 1914, thế chiến I bùng nổ. Lúc đó, Le Corbusier giảng dạy trong trường tại TP La Chaux-de-Fonds, đã công bố mô hình phương án Dom-Ino. Với không gian mở và linh hoạt, phương án này đề xuất hệ thống sàn bê tông lắp ghép với các cột xung quanh và với các nút giao thông bố trí bên cạnh. Dom-Ino trở thành nền tảng cho hầu hết công trình mà Le Corbusier thiết kế cả thập niên sau.
Hàng loạt nhà ở do Le Corbusier vẽ kiểu đã thu hút người trong lẫn ngoài ngành kiến trúc. Như biệt thự Jeanneret và biệt thự Schwob tại TP La Chaux-de-Fonds, Thụy Sĩ. Như biệt thự Weissenhof Siedlung tại TP Stuttgart, thủ phủ bang Baden-Württemberg, Đức. Ở Pháp thì có các biệt thự La Roche và biệt thự Jeanneret tại thủ đô Paris, biệt thự Cook tại Boulogne-sur-Seine, còn biệt thự Savoye thi công giai đoạn 1929 – 1931 tại Poissy-sur-Seine được đông người khen kiệt tác thể hiện đủ 5 nguyên tắc thiết kế kiến trúc do Le Corbusier nêu ra trên tạp chí L’Esprit Nouveau/ Tinh Thần Mới và trong sách “Vers une architecture/Về một nền kiến trúc” viết năm 1923:
1. Mặt bằng tự do.
2. Mặt đứng tự do.
3. Nhà trên cột, giải phóng không gian tầng trệt.
4. Dải cửa sổ nằm ngang.
5. Tận dụng tối đa sân thượng.
Giai đoạn 1942 – 1955, bao trùm cả thế chiến II, Le Corbusier nghiên cứu phát minh hệ thống đo lường mới, gọi là hệ Modulor / Mô-đun vàng. Với quan niệm lấy con người làm tiêu chuẩn, Le Corbusier khéo kết hợp các chỉ số nhân trắc học hiện đại với tỉ lệ vàng truyền thống. Cơ sở tính toán được trình bày: Người cao 1,82m, với tay lên thì cao 2,26m, từ đó định ra mọi kích thước phù hợp người nọ ở mọi tư thế.
Hệ Modulor được Le Corbusier áp dụng trong các thiết kế Unité d’Habitation / Đơn vị trú ngụ tại Marseille, giáo đường Notre Dame du Haut tại Ronchamp, giáo đường Firmini tại Lyon, nhà nghỉ Le Corbusier tại Roquebrune-Cap-Martin. Đó là những công trình xây dựng tại Pháp. Còn thêm Bảo tàng Quốc gia về Nghệ thuật phương Tây tại Tokyo, thủ đô Nhật Bản; khu nhà Chính phủ tại Chandigarh, Ấn Độ; cung điện Guatavo Capanema tại Rio de Janeiro, là trụ sở Bộ Giáo dục và Y tế Brazil; Đơn vị trú ngụ Berlin-Charlottenburg tại Berlin, thủ đô nước Đức; Carpenter Center for the Visual Arts / Trung tâm Nghệ thuật thị giác trực thuộc Đại học Harvard tại bang Massachusetts, Hoa Kỳ.
Quy hoạch đô thị, thiết kế trang thiết bị nội thất, hội họa, văn thơ
Kiên quyết chống hàn lâm kinh viện, Le Corbusier luôn đề cao “quy hoạch đô thị là chìa khóa” mang tầm chiến lược quan trọng, thậm chí có tính sống còn đối với văn hóa văn minh toàn nhân loại. Ông phê phán kiểu xây dựng hỗn loạn, vô trật tự hiện tại. Trong lĩnh vực này, Le Corbusier là tác giả của phương án đô thị 3 triệu dân, kế hoạch cải tạo trung tâm thủ đô Paris cùng nhiều TP khác trên thế giới.
Không chỉ vẽ các công trình xây dựng trong mạng quy hoạch đô thị tiến bộ, Le Corbusier còn quan tâm thiết kế trang thiết bị nội thất nhằm ứng dụng tối đa hệ Modulor với bàn, ghế, giường, tủ… Đặc biệt, với Le Corbusier, trong nhà rất cần trang trí mỹ thuật cao cấp bởi hội họa, đồ họa, điêu khắc.
Trừ ít trường hợp bất khả kháng, chứ Le Corbusier ngày nào cũng dành thời gian vẽ tranh, đã triển lãm và in những vựng tập. Ngay thiết kế kiến trúc, nếu được, Le Corbusier tích cực phát huy chất tạo hình, từ màu sắc đến mảng khối: Bỏ góc vuông, tạo những ẩn dụ thú vị gồm đôi bàn tay, mẹ bế con, con vịt bơi, chiếc mũ của nữ tu…, mà giáo đường Notre Dame du Haut tại Ronchamp là ví dụ tiêu biểu.
Ngoài ra, thơ văn của Le Corbusier đăng báo và in sách còn hấp dẫn bao người yêu thích văn chương.
Sau cơn sau tim đột ngột, nghệ sĩ đa tài nhân đạo chủ nghĩa Le Corbusier đã từ trần ngày 27/8/1965 tại xã Roquebrune-Cap-Martin, tỉnh Alpes-Maritimes, Đông Nam nước Pháp.
Giáo dục và Thời đại
