Kinh nghiệm sử dụng amiang trắng an toàn và có kiểm soát
Thời gian gần đây, trên thế giới có hai luồng tư tưởng khác nhau về sử dụng amiang. Có quan điểm đánh đồng tất cả các loại amiang đều độc hại như nhau và cần phải cấm trong sản xuất tất cả các loại sản phẩm. Tuy nhiên nhóm khác cho rằng amiang trắng hoàn toàn có thể sử dụng an toàn và có kiểm soát.
Chuyên gia đến Viện Amiang trắng Brazil chia sẻ hiện nước này còn đang rất thiếu quỹ nhà ở cho người dân và việc sản xuất tấm lợp này vẫn rất cần thiết bởi vật liệu này có giá thành thấp. Hiện 52% nhà ở tại Brazil được làm với vật liệu amiang. Bởi vậy, Brazil là một quốc gia đã xây dựng chương trình sử dụng amiang trắng an toàn và có kiểm soát trong hơn 30 năm qua. Cơ chế hoạt động có sự liên kết giữa 3 bên người lao động – người sử dụng lao động và Chính phủ.
Brazil khai thác sản xuất khoảng 300 ngàn tấn/năm; trong đó có 54% tiêu thụ nội địa và 46% xuất khẩu tới vùng Trung đông và Châu Mỹ la tinh. Đất nước châu Mỹ này đã chủ động nâng cao dây chuyền công nghệ sản xuất; xây dựng quy trình sản xuất và sử dụng an toàn sản phẩm có chứa amiang trắng; đào tạo người lao động, đánh giá môi trường lao động thường xuyên.
Theo tiến sỹ Võ Quang Diệm, trong quá khứ, việc sử dụng sợi amiang không đúng cách như phun, xịt gây phát tán bụi trong không khí cùng với điều kiện làm việc tồi tệ là nguyên nhân gây ra các bệnh về phổi cho công nhân. Những bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi được phát hiện ngày hôm nay chính là kết quả của việc tiếp xúc với amiang xanh và nâu từ 20 – 40 năm trước.
Hiện nay, việc sản xuất tấm fibrô ximăng và ống nước fibrô ximăng chỉ chứa một lượng rất nhỏ sợi amiang trắng (từ 8 – 10%); trong đó tỷ lệ các loại vật liệu thô khác được sử dụng là ximăng 55%, tro bụi than thiên nhiên là 35%. Các sợi chrysotile (amiang trắng) được gắn kết rất chặt chẽ với hạt ximăng trong suốt quá trình sản xuất nên khó có thể bị phân tán ra môi trường bên ngoài.
Hơn nữa, các nhà máy hiện nay đều sử dụng công nghệ ướt và khép kín nên hạn chế tối đa việc phát tán bụi ra ngoài môi trường. Do đó, các rủi ro về về sức khoẻ cộng đồng và môi trường cũng được giảm thiểu.
Tại Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp amiang (AC) đã tồn tại 50 năm , từ năm 1963 đến nay và đã phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 41 cơ sở sản xuất với công suất thiết kế hơn 106 triệu m2/năm , sử dụng hơn 5.000 lao động. Từ 2008 đến nay, mỗi năm sản xuất và tiêu thụ khoảng 80 – 90 triệu m2/năm chiếm khoảng 60 – 62% nhu cầu về tấm lợp, sử dụng bình quân 60.000 -70.000 tấn amiang trắng/năm.
Năm 2013 sản xuất được 89 triệu m2, tiêu thụ 81,5 triệu m2 và đạt doanh thu trên 3.000 tỷ đồng. Tấm lợp AC chịu được những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết nên tuổi thọ cao (30 – 50 năm), giá rẻ chỉ bằng 1/3 giá tôn mạ màu loại dày 0,4 mm, giá thấp hơn từ 40 – 50% loại tấm lợp sử dụng sợi thay thế. Amiang trắng có giá rẻ nên tấm lợp sử dụng amiang trắng có giá thấp hơn 30% so với tấm lợp sử dụng sợi thay thế.
Tấm lợp amiang trắng đáp ứng 62% nhu cầu tấm lợp hàng năm, tạo ra công việc cho hơn 5.000 người. Không chỉ bền với các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, với giá thành thấp, tấm lợp amiang trắng còn là mặt hàng phù hợp cho người dân nghèo và người dân vùng thường xuyên gặp thiên tai. Các tấm lợp sử dụng sợi thay thế đắt hơn 40% có thể là một vấn đề với những người dân thu nhập thấp.
Việt Nam và thế giới đã thực hiện các nghiên cứu khoa học về ảnh hưởng của amiang trắng đến sức khỏe con người nhưng chưa tìm thấy những tổn thương liên quan đến amiang trắng.
Những trường hợp hiện có đều do amiang nâu và xanh gây ra. Tuy nhiên cần tiếp tục thực hiện các nghiên cứu khoa học về amiang trắng. Xây dựng chương trình sản xuất và sử dụng an toàn và có kiểm soát tấm lợp có chứa amiang trắng và một trong những trọng tâm cần được quan tâm đặc biệt trong thời gian tới.
