Francine Houben: “Trực giác cũng là yếu tố quan trọng với kiến trúc”

Mecanoo là công ty kiến trúc Hà Lan với hơn 30 năm kinh nghiệm làm nghề, có các công trình nổi tiếng ở khắp nơi trên thế giới. Công ty được điều hành bởi nhà sáng lập Francine Houben, bà đang dẫn dắt một nhóm khoảng 120 người đến từ 25 quốc gia.

Mecanoo được cộng đồng kiến trúc cũng như những nhà chuyên môn đánh giá cao vì bản sắc văn hóa rõ rệt, đồng thời là giá trị nhân bản có thể nhận thấy rõ qua các dự án. Tạp chí designboom đã có buổi phỏng với Francine để đi sâu vào những quan điểm thiết kế, quá trình tích lũy kiến thức của bà.

designboom: Điều gì đã khiến bà muốn theo học và trở thành một kiến trúc sư?

Francine Houben: Khi còn nhỏ tôi thường xuyên chuyển nhà và thấy thích thú với nó. Nhà mới đồng nghĩa với môi trường mới, thế giới quan mới. Tôi không nhớ nhà cũ bởi có quá nhiều điều lôi cuốn khi chuyển tới nơi khác.

Niềm đam mê của tôi với kiến trúc đến rất tự nhiên. Thậm chí tôi có thể nói chính xác thời điểm bản thân muốn trở thành kiến trúc sư. Vào năm 1974, tôi đã được anh mình dẫn tới xem mô hình các công trình ở Đại học Công nghệ Delft, nơi anh theo học. Ngay khi mới bước vào, tiềm thức của tôi đã biết rằng mình muốn trở thành một kiến trúc sư. Kể từ đó tôi đã luôn có khát khao kết hợp các khía cạnh con người, kỹ thuật và thẩm mỹ trong lĩnh vực này theo cách thật đặc biệt. Đối với tôi đó là một cách đóng góp cho xã hội, thực hành kiến trúc giúp tôi có cơ hội làm điều đó.

Kruisplein, 1984 (ảnh: Mecanoo)

Khi chúng tôi vẫn còn là sinh viên, vào năm 1979 có một cuộc thi thiết kế nhà ở Kruisplein, Rotterdam mà tôi đã tham dự cùng hai người khác. Chúng tôi đã thắng cuộc thi đó và làm việc trong dự án 4 năm tiếp theo khi đang ngồi trên ghế nhà trường. Đề bài là cải tạo đô thị, nhà ở và đưa ra những giải pháp kiến trúc mới tương xứng. Sau nhiều năm không được chú trọng, nhà ở đã trở lại là hạng mục cần quan tâm và chúng tôi đã ở ngay trung tâm của sự thay đổi này.

Tôi thấy Mecanoo luôn đi kịp những xu hướng của thời đại. Tuy đầu tư nhiều vào các loại dự án khác nhau nhưng thiết kế nhà ở sẽ luôn gắn với gốc rễ của công ty.

Trụ sở Mecanoo ở Delft (ảnh: Harry Cock)

Điều gì trong quá trình trưởng thành đã định hình những quan điểm thiết kế của bà?

Tại Đại học Công nghệ Delft tôi đã được dạy về ngôn ngữ hiện đại. Vào thời điểm đó, khoa kiến trúc ảnh hưởng rất nhiều bởi di sản trào lưu hiện đại, với sự giảng dạy bởi các kiến trúc sư Jaap Bakema và Aldo van Eyck. Gốc gác duy lý trong thiết kế thể hiện ở trường phái De Stijl đã đặt nền móng cho nền giáo dục của tôi, cùng với đó là quá trình tìm tòi không ngừng những cách thiết kế mới. Sau đó chúng tôi đã quay lại và xây một thư viện cho trường trên cơ sở của mọi tư duy phá cách. Thư viện nằm đối diện hội trường xây theo kết cấu thô mộc ở trung tâm khuôn viên.

Thư viện Đại học Công nghệ Delft (ảnh: Christian Richters)

Quá trình phát triển phong cách kiến trúc của Mecanoo không hề liên quan đến trường phái hiện đại. Công việc của chúng tôi có xu hướng độc lập, không mang tư duy giáo điều bởi chúng tôi tận hưởng niềm vui trong việc tìm ra giải pháp tốt nhất cho một vấn đề. Có thể nói văn phòng làm việc theo nhiều lớp đan xen các yếu tố chuyên môn cũng như con người, công trình của chúng tôi không chỉ về công năng nhà ở như tư duy của trường phái hiện đại, mà chúng được thiết kế để thích ứng với những thay đổi bất ngờ.

Thư viện Birmingham (ảnh: Mecanoo)

Trực giác cũng là yếu tố quan trọng với kiến trúc, nó cần sự chính xác và phân tích nhưng còn nhiều thứ khác cần dùng đến cảm quan riêng. Trong công trình của David Hockney, tôi cảm thấy sự tự do, tích cực, khuyến khích thử nghiệm. Trong kiến trúc đây là nguồn năng lượng cần thiết, phạm trù cảm xúc thường khó diễn tả bằng lời nhưng thiết kế luôn cần có nó song hành cùng những phân tích khoa học.

Trung tâm biểu diễn nghệ thuật quốc gia Kaohsiung (ảnh: Mecanoo)

Ai hay điều gì là nguồn ảnh hưởng nhất đến công việc của bà?

Thầy Max Risselada ở Đại học Delft là người truyền rất nhiều cảm hứng cho tôi, ông cũng đã giới thiệu tôi với Charles và Ray Eames, lần đầu tôi đến thăm họ là năm 1978, cũng là năm mất của Charles. 10 năm sau tôi thường đến thăm Ray ở nhà riêng tại California, cách làm việc của họ đã tác động nhiều đến suy nghĩ cá nhân tôi.

Nhật Bản cũng là một quốc gia tôi vô cùng hứng thú sau khi tốt nghiệp thành kiến trúc sư. Tôi từng nhận học bổng tới đó được gặp gỡ Toyo Ito và Kazuyo Sejima, 10 năm trước khi văn phòng SANAA thành lập. Tôi học hỏi về văn hóa Nhật rất nhiều và thường xuyên quay lại đây mỗi khi có thể.

Francine Houben (thứ 2 bên phải qua trái) và Kazuyo Sejima (cạnh bên trái) trên tàu điện Tokyo vào năm 1985 (ảnh: Mecanoo)

Nhìn chung, đâu là ưu điểm lớn nhất của văn phòng và bà đã duy trì điều này theo thời gian như thế nào?

Mecanoo – hay bản giao hưởng của tôi là một công ty đa lĩnh vực. Chúng tôi là những kiến trúc sư, nhà thiết kế nội thất, kỹ sư, nhà quy hoạch, chuyên viên, người làm mô hình, quay phim, v.v.. Nhiều lứa tuổi từ khắp nơi trên thế giới, bởi đó nên tại đây mọi người nắm bắt công việc cùng khách hàng và địa phương ở bất kỳ đâu đều nhanh chóng.

Tuy nhiên quan trọng nhất là mỗi công trình của chúng tôi đều riêng biệt, cách làm việc của Mecanoo không dập khuôn, mỗi thiết kế mang một thẩm mỹ khác nhau nhưng tất cả được liên kết bởi ý niệm con người, bối cảnh, mục đích. Chúng tôi quan sát mọi người ở nhiều thành phố, khí hậu, các nền văn hóa khác nhau. Chúng tôi củng cố bản sắc trong một xã hội toàn cầu hóa, đặc biệt là trong những dự án công cộng.

Đội nhân sự ở Mecanoo (ảnh: Harry Cock)

Với sự phủ khắp của công nghệ hiện đại, việc làm mô hình, phác thảo bằng tay còn có giá trị không?

Có! Ta không thể dựa hoàn toàn vào vi tính, vẽ phác thảo tại chỗ rất quan trọng cũng như làm mô hình, bởi nó gắn liền với cảm quan nhất.

Ảnh: Harry Cock

Các lĩnh vực khác tác động tới cách làm nghề kiến trúc của bà ra sao?

Nền ca kịch của Hà Lan rất cấp tiến, tôi quen biết nhiều người trong lĩnh vực đó. Có thể nhận thấy các yếu tố thi nghệ này trong thiết kế của Mecanoo. Ý niệm về sắp xếp lưu thông không gian một cách ấn tượng ở các công trình là chúng tôi lấy ảnh hưởng từ thiết kế sân khấu. Thậm chí màu xanh đặc trưng của Mecanoo cũng là màu sơn sân khấu!

handhome