Diễn đàn công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới

Ngày 29/7, tại Hà Nội, Tạp chí Kinh tế Việt Nam – VnEconomy – Vietnam Economic Times đã tổ chức Diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới” với mục tiêu trao đổi, đánh giá thực trạng, nhận diện cơ hội – thách thức và đề xuất các giải pháp đột phá cho ngành năng lượng trong bối cảnh chuyển đổi toàn cầu.

Sự kiện quy tụ hơn 150 đại biểu đến từ các cơ quan trung ương, viện nghiên cứu, trường đại học, hiệp hội chuyên ngành, cùng các chuyên gia và doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng, công nghệ và môi trường. Diễn đàn tạo ra không gian đối thoại cởi mở, đa chiều giữa các bên liên quan, hướng đến mục tiêu phát triển một hệ sinh thái năng lượng hiện đại, bền vững tại Việt Nam.

TS.Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu tại Diễn đàn.

Phát biểu tại Diễn đàn, TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng: “Đây là dịp quan trọng để thảo luận về tương lai của ngành năng lượng Việt Nam, một lĩnh vực có ý nghĩa sống còn đối với sự phát triển bền vững của đất nước”.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cùng với những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và cạn kiệt, suy thoái tài nguyên, đòi hỏi một cuộc chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ.

Theo Bộ Công thương, nhu cầu điện năng của Việt Nam dự kiến tăng 8-10% mỗi năm trong thập kỷ tới. Trong khi đó, các nguồn năng lượng sơ cấp trong nước như thủy điện, than đá và dầu khí đang dần cạn kiệt, dẫn tới việc phải phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu, nhiên liệu nhập khẩu.

Bên cạnh đó, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu gây ra, với thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 3% tổng GDP hàng năm, theo tính toán của các chuyên gia quốc tế.

Trước thực trạng này, TS. Tạ Đình Thi cho rằng: “việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, tiên tiến, cũng như chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường”.

Tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng. Về hoàn thiện thể chế, ông Thi cho biết Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đã đề ra một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu là “Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng”. Hiện nay, Nghị quyết này đang được rà soát, đánh giá để ban hành một phiên bản cập nhật, phù hợp với bối cảnh phát triển mới.

Đồng thời, hệ thống pháp luật về năng lượng cũng được nâng cấp với việc Quốc hội thông qua nhiều đạo luật quan trọng như: Luật Điện lực (2024), Luật Năng lượng nguyên tử (2025), Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi năm 2025), và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025). Những đạo luật này tạo nên nền tảng pháp lý cần thiết để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.

Ngoài ra, Nghị quyết 937/NQ-UBTVQH15 ngày 13/12/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã giám sát việc thực hiện chính sách phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021, nhằm nhận diện các hạn chế và đề xuất điều chỉnh kịp thời.

Ở cấp điều hành, Quy hoạch điện VIII và bản điều chỉnh mới nhất đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện lớn) lên 28-36% vào năm 2030 và 74-75% vào năm 2050. Mục tiêu này không chỉ cho thấy quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong chuyển đổi xanh mà còn phản ánh yêu cầu cấp thiết phải thích ứng nhanh với xu hướng năng lượng toàn cầu.

TSKH Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật phát biểu tại Diễn đàn.

Đồng quan điểm, TSKH Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam khẳng định vai trò trung tâm và không thể thay thế của khoa học công nghệ. Ông nhấn mạnh, khoa học và công nghệ chính là chìa khóa để giải quyết đồng bộ mọi thách thức, biến khó khăn thành cơ hội trong chìa khóa để giải quyết đồng bộ mọi thách thức, biến khó khăn thành cơ hội trong ngành năng lượng. Đây không chỉ là một chiến lược mà đã được Đảng ta khẳng định là quốc sách hàng đầu.

Từ thực tế quốc tế, nhiều quốc gia đã chứng minh được năng lực dẫn dắt bằng đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng từ pin lưu trữ thế hệ mới, điện mặt trời hiệu suất cao, cho đến công nghệ gió ngoài khơi và hydro xanh. Việt Nam không nằm ngoài xu thế đó. Tuy nhiên, để tiến nhanh và bền vững, cần có cơ chế đột phá về chính sách, vốn, đào tạo nhân lực và đặc biệt là môi trường pháp lý khuyến khích đổi mới.

Chỉ ra những thách thức của ngành năng lượng trong nước, TSKH Phan Xuân Dũng cho rằng, an ninh năng lượng vẫn là một thách thức lớn khi nguồn cung sơ cấp trong nước ngày càng cạn kiệt, phụ thuộc nhiều vào năng lượng nhập khẩu gia tăng. Nhu cầu năng lượng, đặc biệt là điện năng được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao trong những năm tới để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nhất là mục tiêu phát triển 2 con số trong thời gian tới để bước vào thời kỳ mới rực rỡ của đất nước.

Trong khi đó, quá trình chuyển dịch năng lượng sang các nguồn sạch hơn, bền vững hơn tuy đã có những kết quả ban đầu nhưng còn nhiều vướng mắc. Việc phát triển “nóng” năng lượng tái tạo trong thời gian qua đã gây áp lực lớn lên hệ thống truyền tải điện, gây ra tình trạng quá tải cục bộ, đòi hỏi các giải pháp vận hành linh hoạt, hiệu quả.

Mặt khác, khung khổ pháp lý và các cơ chế, chính sách để khuyến khích đầu tư vào năng lượng sạch, công nghệ mới vẫn cần tiếp tục nhanh chóng được hoàn thiện để tạo ra một môi trường đầu tư minh bạch, ổn định và hấp dẫn cho các nhà đầu tư.

PV