Cấp thiết xử lý rác thải xây dựng

Tại TPHCM, tốc độ đô thị hóa cộng với mức thu nhập bình quân đầu người cũng tăng nhanh đang làm tăng mật độ xây dựng, sửa chữa nhà trên toàn địa bàn. Thực tế này cũng làm phát sinh lượng lớn rác thải xây dựng. Trong khi đó, cho đến nay, thành phố vẫn chưa có nhà máy xử lý loại rác thải này. 

Tăng về lượng 

Nhìn nhận về hiện trạng và tốc độ gia tăng rác thải xây dựng trên địa bàn thành phố, Sở TN-MT TPHCM cho biết lượng rác thải xây dựng bằng khoảng 20% rác thải sinh hoạt đô thị phát sinh. Vậy, nếu dựa trên cơ sở lượng rác thải sinh hoạt ước đạt trên 9.000 tấn/ngày thì lượng rác thải xây dựng chiếm khoảng 1.800 tấn/ngày. Con số này cũng dự ước sẽ tăng lên gần 3.000 tấn/ngày vào năm 2025.

Thu gom chất thải rắn xây dựng. Ảnh: THÀNH TRÍ

Cũng theo Sở TN-MT, khối lượng rác thải xây dựng được thu gom chủ yếu tập trung ở nội thành. Còn theo báo cáo gần đây của các quận huyện thì rác thải xây dựng được phân thành 3 nguồn phát sinh, với tính chất, đặc điểm phát triển khác nhau. Cụ thể, nguồn phát sinh từ khu vực xây dựng cải tạo, nguồn phát sinh từ khu vực xây dựng mới, phát triển mới và nguồn phát sinh từ khu vực xen kẽ giữa cải tạo và xây dựng mới.

Tuy nhiên, điều đáng nói là cho đến nay, việc thu gom và xử lý loại rác thải này chưa được thực hiện riêng biệt. Đại diện nhiều công ty dịch vụ công ích, dịch vụ vệ sinh môi trường cho biết, trên thực tế, họ thường thu gom rác thải xây dựng chung với rác thải sinh hoạt bởi chủ nguồn thải (đa phần hộ gia đình) thường đổ chung vào rác thải sinh hoạt. Sau đó, chuyển giao về các bãi xử lý rác thải và chôn lấp cùng rác sinh hoạt. Còn với những công trình xây dựng nhà mới, thường có lượng rác thải xây dựng khá nhiều, ước khoảng vài trăm ký trở lên thì họ thuê các xe ba gác mang đổ những bãi đất trống, hoặc bãi rác tự phát.

Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TPHCM có vận chuyển riêng loại rác thải này, nhưng thường chỉ tập trung một số công trình xây dựng quy mô lớn, có hợp đồng ký kết chuyển giao rác thải xây dựng. Các loại rác thải này được thu hồi sẽ tái chế, tái sử dụng một phần. Trong đó, bê tông vỡ, gạch ngói vỡ được dùng để đắp nền cho các công trình xây dựng hoặc làm lớp phủ cho bãi chôn lấp. Riêng sắt thép, ống nước hỏng, bao bì, nhựa, thủy tinh… thì tái chế.

Thiếu chính sách thu hút đầu tư 

Khả năng tái chế rác thải xây dựng khá cao. Thậm chí, theo nhìn nhận của các chuyên gia môi trường, nếu được tổ chức thu gom và tái chế hợp lý thì tỷ lệ rác thải xây dựng có thể tái chế lên đến 90%. Chỉ có 10% mới phải chôn lấp, giảm tối đa quỹ đất phục vụ hoạt động chôn lấp rác. Đáng tiếc, trên địa bàn thành phố, việc tái chế, tái sử dụng loại rác này phần lớn mang tính chất tự phát. Thành phố hiện vẫn chưa có nhà máy xử lý rác thải xây dựng ở quy mô công nghiệp, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn vệ sinh môi trường.

Để khắc phục vấn đề này, cũng theo các chuyên gia môi trường, TPHCM cần dựa trên nội lực xử lý rác thải có sẵn để nhanh chóng đưa nhà máy tái chế, tái sử dụng rác thải xây dựng vào hoạt động. Việc đầu tư xây dựng nhà máy này khá đơn giản, không phụ thuộc nhiều vào nguồn đầu tư công do chủ đầu tư có thể tạo một phần nguồn thu từ xã hội hóa và chủ nguồn thải.

Mặt khác, những nguy cơ phát sinh ô nhiễm thứ cấp từ hoạt động tái chế rác thải này cũng không cao. Vấn đề còn lại là thành phố cần xác định vị trí, diện tích đất cấp phép cho đầu tư và xác định ban hành đơn giá thu gom, xử lý. Đồng thời, ban hành chủ trương xã hội hóa đầu tư công tác này, trong đó có tính đến ưu tiên đầu tư cho các doanh nghiệp Việt mà Chính phủ đã chỉ đạo.

Sở TN-MT TPHCM đã đưa ra 2 phương án thu gom, vận chuyển nhằm đáp ứng yêu cầu xử lý rác thải xây dựng. Trước hết, có thể thu gom, vận chuyển rác thải xây dựng thông qua trạm trung chuyển chất thải xây dựng riêng. Đơn vị thực hiện thu gom vận chuyển rác thải sinh hoạt đô thị sẽ chịu trách nhiệm thu gom rác thải xây dựng. Hoặc rác thải xây dựng phát sinh sẽ được hợp đồng trực tiếp giữa chủ nguồn phát thải và đơn vị thu gom vận chuyển. Sau đó sẽ vận chuyển đến khu xử lý chất thải rắn đô thị hoặc tận dụng san lấp mặt bằng.

Có thể thấy, những năm gần đây, tốc độ đô thị hóa tại thành phố tăng nhanh, nhu cầu sửa chữa, cải tạo và xây dựng mới nhà ở cùng các công trình công cộng trên địa bàn thành phố cũng tăng rất nhanh. Lượng rác thải xây dựng phát sinh ngày càng tăng, không chỉ ở các quận nội thành mà còn tăng nhanh ở các huyện ngoại thành. Vì vậy, việc bố trí các trạm trung chuyển, nhà máy xử lý rác thải xây dựng là rất cấp thiết.

Tỷ lệ tái chế rác thải xây dựng cao, phụ thuộc khá lớn vào ý thức, trách nhiệm của chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng. Vì thế, cần có những quy định cụ thể từ phía cơ quan chức năng đối với chủ nguồn thải. Theo đó, trong giai đoạn thiết kế công trình và thi công, cần thiết phải tính toán sử dụng hợp lý, hiệu quả nhất nguồn nguyên liệu đầu vào, thực hiện phân loại rác thải này trước khi chuyển giao. Chủ nguồn thải cần bố trí một khu vực lưu chứa tạm thời chất thải xây dựng tránh để ảnh hưởng đến môi trường theo quy định.

Minh Xuân/Sài Gòn giải phóng