Cải tạo đô thị và các vấn đề liên quan đến nhà ở cũ nát

Khi bắt đầu nửa thứ hai của thế kỷ thứ XX, sự lão hóa hữu hình và lão hóa vô hình với các thời hạn khác nhau của các công trình và các khu vực của môi trường thành phố được tập trung chú ý quan tâm. Điều này tạo ra mối quan hệ phân biệt đối với quỹ nhà cũ nát – từ tháo dỡ, dời chuyển đến cải tạo, phục hồi và giữ gìn, bảo vệ như các đài kỷ niệm của di sản văn hóa.

Với khối lượng lớn của quỹ nhà cũ nát ở các thành phố (các điểm dân cư) thúc đẩy sự xuất hiện các công cụ và các phương pháp hình thành sáng tạo và công nghệ tổ chức cơ cấu tổ thành phố 3 chiều và kết quả là nâng cao chất lượng cuộc sống.

Vào tháng 9/2011 ở Tokyo đã diễn ra đại hội liên đoàn quốc tế các nhà kiến trúc (MCA). Chủ đề của đại hội là “Thiết kế và thành phố vào năm 2050 sẽ như thế nào?”. Trong đại hội, vấn đề tình trạng các thành phố hiện đại trong tương lai cần phải được thảo luận. Sự quan tâm, thích thú không chỉ là thành phố sẽ được nhìn thấy qua 40 năm nữa và không chỉ tình trạng vật lý của các công trình (nhà, công trình, đường sá, công viên, thiết bị kỹ thuật và những thứ khác), các bộ phận của nó.

Điều quan trọng cúng được thảo luận là bằng các phương pháp nào (con đường nào) sẽ đạt được trình độ chất lượng cuộc sống khi đó, mà chúng ta sẽ đi đến qua 40 năm nữa. Đồng thời, cũng cần làm rõ chính khái niệm “chất lượng cuộc sống”: Chất lượng cuộc sống khác nhau phụ thuộc vào nhiều tình huống mà lịch sử đặt ra ở vùng này hay vùng khác đối với thời đại chúng ta và được dự báo cho tương lai.

Những quan niệm (quan điểm) về thành phố trong tương lai có liên quan trực tiếp tới sự hiểu biết số phận sau này của các vùng có nhà cũ nát. Bắt đầu nửa thứ hai của thế kỷ XX, ở khắp nơi trên đất nước, xây dựng nhà ở pa nen tấm lớn sản xuất ở nhà máy trở nên phổ biến rộng rãi. Kết quả là những đặc trưng giá trị của công trình và khu vực này hay khác của môi trường thành phố được cơ cấu, tạo ra những lớp lôgic văn hóa và nhân văn của các di sản.

Hiểu biết thuật ngữ “quỹ nhà cũ nát” đóng vai trò quan trong trong thời đại chúng ta. Có thể có 4 phương án đối với thuật ngữ này:

Phương án 1: Công trình vầ mặt vật lý còn đủ bền chắc. Kết luận kiểm tra kỹ thuật chứng tỏ về độ tin cậy kết cấu cao. Thẩm định văn hóa, lịch sử cũng đánh giá cao phẩm chất quý giá công trình. Các chỉ tiêu về tuổi của công trình tương ứng với yêu cầu của luật. Với những công trình như vậy, triển vọng rất thuận lợi và nó cần được đề nghị tổ chức bảo vệ quốc gia như đài tưởng niệm mới phát hiện. Công trình chờ đợi sự phục hồi phù hợp với thiết kế phục hồi được nghiên cứu đặc biệt và chương trình sử dụng hiện đại. Công trình rời khỏi thành phần quỹ nhà cũ nát. Điều quan trọng ở đây là không kéo dài (không làm chậm trễ) các công việc.

Phương án 2: Tình trạng vật lý của công trình và khả năng làm việc tiếp theo của nó không gây ra những nguy hiểm, nhưng về mặt vô hình, công trình bị lão hóa rõ rệt, lợi ích của nó không được thực hiện. Trong trường hợp này, công trình cần phải được phục hồi, cho phép điều chỉnh chức năng để công trình có được những phẩm chất vô hình mới. Cải tạo công trình – phương án hoàn toàn hợp quy luật.

Phương án 3: Tại công trình, theo đánh giá của các nhà thẩm định có tình huống mâu thuẫn; khả năng vật lý thực tế bị mất đi, công trình không ngừng mất độ bền vững hoặc khả năng chịu lực, nhưng đồng thời vẫn giữ được chất lượng thẩm mỹ nghệ thuật hoặc nhân văn khác. Xuất hiện nhu cầu bảo vệ nó cũng như tách ra từ thành phần quỹ nhà cũ, nhà cổ. Trong trường hợp này, vấn đề cần là phục hồi hoặc bảo tồn đài kỷ niệm mới phát hiện.

Phương án 4: Công trình về mặt vật lý dẫn đến không có lợi, nhưng các phẩm chất nhân văn cũng không lớn. Công trình như thế ở mức độ đầy đủ thuộc về quỹ nhà cũ nát và như vậy, công trình phải tháo dỡ hoặc xây dựng lại. Tháo dỡ- hành động xây dựng căn bản trong phương án đánh giá công trình này.

Như đã biết, thuộc nhà ở cũ nát ở đất nước chúng ta bao gồm nhiều loại; nhà ở thế hệ thứ nhất xây dựng là nhà công nghiệp đại trà. Nhớ lại lúc đó, loại nhà đầu tiên là nhà panen tấm lớn 5 tầng được xây dựng trong nửa thư hai của những năm 50 của thế kỷ trước; tất cả trong 20 năm, sau đó, chúng phải tháo dỡ và thay thế bằng nhà chất lượng khác, tương ứng với định mức ( tiêu chuẩn văn hóa và tiêu chuẩn chất lượng nhà ở). Các định mức, tiêu chuẩn này có ở đất nước chúng ta vào cuối những năm 70. Phá bỏ các nhà 5 tầng thế hệ đầu tiên được bắt đầu đúng vào thập niên cuối cùng. Trạng thái vật lý của các nhà này chứng minh sức sống của chúng, còn về trạng thái vô hình , chúng đã từ lâu không hợp thời (lỗi thời). Tuy thế, có quan điểm khác cho rằng khi sửa chữa cần thiết và cải tạo nhỏ, các phẩm chất nhân văn của các nhà này tăng lên và chúng hoàn toàn có khả năng cạnh tranh và được lưu lại khi chú ý đến sự nghèo khổ xã hội và kinh tế của mình.

Tổng hợp lại, cần nhấn mạnh sự tồn tại quan trọng của quỹ nhà cũ nát đóng vai trò xây dựng thành phố tích cực, bởi vì cần tìm ra các phương pháp mới hình thành, hoàn thiện công nghệ xây dựng, giải quyết các nhiệm vụ xã hội, kinh tế, văn minh chất lượng mới, đồng thời giải quyết các nhiệm vụ này có liên quan với nhau. Sự kết hợp, sự sử dụng không gian, công nghệ, hình thức sáng tạo, chức năng (và liệt kê này cũng sẽ tăng lên, lớn lên từng năm), có triển vọng bền vững trở thành khái niệm tạo hình (kiến tạo). trong đó có thể thiết kế cuộc đối thoại ở hội nghị và định hướng tương lai, thiết kế thử nghiệm quan điểm và thực hiện vào giữa thế kỷ XXI và cũng như vậy, sự phân lớp tình trạng hữu hình và vô hình của công trình kiến trúc xây dựng thành phố vào giữa thế kỷ qua là sự xuất phát để tìm kiếm tình trạng thành phố trong tương lai trong nhiều thiết kế ở nhiều nước như ở thời đại chúng ta; khái niệm sự kết hợp được đặt lên hàng đầu khi hình thành những khái niệm chất lượng khác về xây dựng thành phố như “hình thái học”- cấu trúc hình khối không gian và nhiều vấn đề chuyên môn khác.

Nhu cầu cấp bách trong sự thay đổi cơ bản của tư duy thiết kế nghề nghiệp trở thành hệ quả thấy rõ của sự lĩnh hội, có khả năng tiếp nhận các yêu cầu mới đối với xây dựng thành phố và những điều kiện thực tế dành cho cơ sở vật chất kỹ thuật hôm nay của xây dựng và những khả năng mà việc đạt được các khả năng này là hiện thực trong giới hạn của của các điều kiện này và có tính tới các yêu cầu đề ra.

Khi nói về mối liên hệ qua lại của các yêu cầu, điều kiện và các khả năng, quan trọng chú ý ngay đến điều mà cuộc sống của cuối những năm 70, các tình huống này của nghề nghiệp có thể dẫn tới thành cùng một khối. Nhưng việc sử dụng các tình huống này vào thời gian đó không thành. Thường khi chúng ta thảo luận kinh nghiệm công việc với quỹ nhà cũ nát trong các thập niên trước thì bất kỳ lần nào cũng phải nhận thấy: các yêu cầu vượt các điều kiện, các khả năng nghề nghiệp “được mở ra” từ các “nhiệm vụ hàng ngày” của kinh tế thành phố hoặc chậm theo mối quan hệ với chúng, hoặc sự sắp đặt nào đó khác giữa chúng dẫn tới sự không tương ứng thực tế của tất cả các vấn đề. Từ đây lại phát sinh việc tìm hiểu các nỗ lực thiết kế nghề nghiệp theo 2 dòng. Dòng thứ nhất – thiết kế cho tương lai, cho triển vọng, thường rất xa, nhưng thú vị nghề nghiệp chính là ở chỗ tin tức (thông tin) thống nhất thành một khối tất cả các yêu cầu, các điều kiện và các khả năng hình thành trong trường hợp này – quy tắc suy diễn. Dòng thứ hai – thiết kế thực tế, xây dựng thực tế trong điều kiện cụ thể của ngày hôm nay, các nỗ lực nghề nghiệp và các khả năng được thích nghi và các yêu cầu phụ thuộc vào các điều kiện ở mức độ này hay mức độ khác.

Hai dòng này tồn tại theo quy luật cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai, vậy mà về bản chất không phải là 2 đường thẳng song song. Trên các khoảng thời gian khác nhau, chúng có thể giao cắt nhau, hòa vào nhau, hoặc mặc dù gần lại với nhau đến mức có thể tác động qua lại lẫn nhau. Đăc trưng khác biệt của những năm 70 của thế kỷ trước chính là sự tác động qua lại tích cực của 2 dòng suy nghĩ nghề nghiệp này có khả năng dẫn tới sự hình thành của phương pháp tiếp cận mới đối với sự tạo hình và kết quả là đạt được chất lượng mới của môi trường không gian thành phố.

Môi trường thành phố liên kết hướng đến tính ba chiều của không gian thành phố với sự gọn gàng và sự toàn vẹn cơ cấu của thành phố.

Sự tồn tại của quỹ nhà cũ nát, nếu sử dụng chúng bằng tài năng nghề nghiệp có thể đóng vai trò rất lớn như không gian thử nghiệm để tìm kiếm và chỉnh lý sự sắp xếp mới thành phố trong hình thái học./.

Khánh Phương (dựa trên quan điểm của Vôn-chốc IU.P., Trường Kiến trúc Mátxcơva)/Báo Xây dựng