Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (đoàn Hưng Yên) nêu phản ánh của cử tri về hiện tượng đấu giá đất có “bắt tay ngầm”, nhà đầu tư trả giá trên trời rồi bỏ cọc như ở Khu đô thị Thủ Thiêm – TPHCM làm nhiễu loạn thị trường, đẩy giá đất khu vực lân cận lên cao dẫn đến giá đất ảo, khiến công tác giải phóng mặt bằng khó khăn. “Bộ trưởng cho biết giải pháp nào để khắc phục tình trạng này?” – đại biểu chất vấn.
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, đấu giá đất nổi lên không chỉ “thổi giá” mà còn có “dìm giá”, “quân xanh – quân đỏ” gây nhiều hệ luỵ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường bất động sản, thất thoát tài sản nhà nước, an ninh tiền tệ…
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng khẳng định, một số địa phương đã xuất hiện hiện tượng “cò đấu giá”, “quân xanh- quân đỏ”, để lộ thông tin về người đăng ký tham gia đấu giá trước khi cuộc đấu giá diễn ra và tình trạng “xã hội đen” đe dọa cá nhân, tổ chức tham gia đấu giá phải xin rút hồ sơ.
Bộ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà trả lời chất vấn
Có hiện tượng bỏ giá rất cao một số lô đất rồi bỏ cọc nhằm gây hiệu ứng tạo mặt bằng giá ảo để mua đi, bán lại nhiều lô đất đã trúng đấu giá khác hoặc bán ra các lô đất đã gom trong khu vực nhằm thu lợi. Một số nơi có hiện tượng thông đồng giữa tổ chức tư vấn định giá với người tham gia đấu giá để “dìm giá”… (như vụ đấu giá đất tại tỉnh Thái Bình năm 2020, tại huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội năm 2021).
Trong báo cáo gửi đến Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về nhóm vấn đề chất vấn, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng nêu rõ các tồn tại, hạn chế trong công tác đấu giá quyền sử dụng đất thời gian vừa qua.
Đó là quy định của pháp luật về đấu giá quyền sử dụng đất còn bất cập, hạn chế. Cụ thể là một số quy định về trình tự, thủ tục đấu giá của Luật Đấu giá tài sản còn chưa chặt chẽ, chưa đảm bảo tính linh hoạt để xử lý các tình huống phát sinh trong đấu giá loại tài sản đặc biệt như đấu giá quyền sử dụng đất (cụ thể là quy định về mức tiền đặt trước chưa phù hợp, chưa có quy định về thời gian, trách nhiệm của người có tài sản trong việc thẩm tra hồ sơ, điều kiện và năng lực tài chính của doanh nghiệp tham gia đấu giá, chưa có quy định mang tính nguyên tắc về việc áp dụng đấu giá bằng hình thức trực tuyến đối với các tài sản công có giá trị cao như thông lệ đấu giá tài sản công của các nước trên thế giới…).
Hiện nay, mới chỉ có Luật Đất đai và Nghị định số 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai có quy định về điều kiện, năng lực tài chính của tổ chức tham gia đấu giá quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật bao gồm pháp luật về đấu giá tài sản, pháp luật về tín dụng, pháp luật về đầu tư, pháp luật về nhà ở chưa quy định điều kiện vốn chủ sở hữu, cam kết bảo lãnh của ngân hàng, chứng minh sự minh bạch, tính khả thi về huy động vốn, tính khả thi về phương án đầu tư kinh doanh trên khu đất trúng đấu giá cho phù hợp với yêu cầu quản lý trong bối cảnh hiện nay.
Ngoài ra, việc áp dụng pháp luật về quản lý thuế để xử lý cho trường hợp đấu giá đất là chưa phù hợp do việc thực hiện cam kết trong hợp đồng nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trúng đấu giá là tự nguyện theo pháp luật dân sự, không giống như trường hợp được Nhà nước ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất (quyết định hành chính).
Cũng theo ông Trần Hồng Hà, thời gian từ khi trúng đấu giá đất đến khi hủy quyết định trúng đấu giá do người trúng đấu giá không nộp đủ tiền là khá dài (180 ngày như ở Thủ Thiêm) là một sơ hở để các công ty tham gia đấu giá thực hiện các ý đồ như thổi giá bất động sản để tăng giá trị cổ phiếu, cơ cấu lại khoản nợ trong các ngân hàng, bán hàng tồn đọng…
Về giải pháp, ông Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần thống nhất về mặt nhận thức trong công tác định giá đất. Giá đất trúng đấu giá là giá đặc thù, cá biệt, do đó, cần cân nhắc kỹ khi coi giá đất trúng đấu giá là thông tin đầu vào để xác định giá đất cụ thể. Cùng với đó cần tổng kết, đánh giá sửa đổi, bổ sung Luật Đấu giá tài sản, trong đó trú trọng quy định cụ thể về đấu giá tài sản là quyền sử dụng đất.
Các cơ quan liên quan cần vào cuộc quyết liệt, tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về đấu giá quyền sử dụng đất, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về đấu giá, có yếu tố trục lợi trong đấu giá quyền sử dụng đất.
Ngoài ra, cần nâng cao năng lực của các tổ chức phát triển quỹ đất ở các địa phương, tăng cường để tổ chức này có quyền chủ động trong việc đề xuất các dự án phát triển quỹ đất, thu hồi đất theo quy hoạch để thực hiện các dự án phát triển quỹ đất tạo mặt bằng đất sạch để chủ động bố trí cho các dự án phát triển kinh tế, xã hội, thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất, tăng nguồn cung quyền sử dụng đất ra thị trường nhằm thực hiện vai trò điều tiết của Nhà nước đối với thị trường quyền sử dụng đất…
Có xử lý hình sự hành vi gây lũng đoạn thị trường?
Trước đề nghị của đại biểu Nguyễn Thị Xuân (đoàn Đắk Lắk) về quan điểm có nên hình sự hoá hành vi gây lũng đoạn thị trường hay không, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, hiện luật pháp chưa chặt chẽ nên bị lợi dụng thì cần bổ sung chế tài. Theo ông, không cần hình sự hoá mà chỉ cần chế tài, chính sách kinh tế cũng đủ sức điều chỉnh.
Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (đoàn Đắk Lắk)
Dùng quyền tranh luận, đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) mong Bộ trưởng làm rõ hơn như trường hợp cụ thể giá đất ở Thủ Thiêm qua kiểm tra, giám sát, điều tra cho thấy điều gì.
“Như bộ trưởng nói có chuyện thổi giá để nâng giá trị trái phiếu, cổ phiếu, đánh võng giá trị tài sản đẻ lợi dụng vay ngắn hạn, làm sạch bảng tài chính…. Trường hợp cụ thể Thủ Thiêm có hay không? Hiện nay thị trường sốt đất là có thật, vậy có phải sốt ảo không? Chính sách định giá phù hợp chưa, vì sao giá tăng cao gấp nhiều lần như vậy?” – ông Tạ Văn Hạ đặt vấn đề.
Về vấn đề có hình sự hoá hành vi gây lũng đoạn thị trường hay không, vị đại biểu này nói: “Nếu có dấu hiệu lũng đoạn, âm mưu lừa dối, lừa đảo, âm mưu phá hoại nền kinh tế của đất nước thì sao không xử lý hình sự! Xử lý nghiêm thì mới chấm dứt được tình trạng hiện nay”.
Giải trình thêm tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, cơ quan có trách nhiệm đang được giao làm rõ trường hợp đấu giá đất ở Thủ Thiêm và “sẽ có thời điểm đủ điều kiện kết luận” thời gian tới.
Đồng quan điểm với ông Tạ Văn Hạ, trong phần tranh luận của mình, bà Nguyễn Thị Xuân bày tỏ băn khoăn về phần trả lời của Bộ trưởng. Theo nữ đại biểu, có ý kiến chuyên gia tính toán cho rằng số tiền mà nhà đấu giá bỏ cọc gần 600 tỷ ở Thủ Thiêm không là gì so với lợi ích thu được khi giá đất khu vực xung quanh được đẩy lên cao, gây thiệt hại cho Nhà nước cũng như nền kinh tế, do đó cần xử lý nghiêm, thậm chí phải xử lý hình sự.
Đồng quan điểm cần xử lý nghiêm, song Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh lại rằng trường hợp đấu giá đất ở Thủ Thiêm thì cơ quan có trách nhiệm đang làm rõ và cần chờ kết luận rõ ràng.
Nêu ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh: “Quá trình đấu giá rồi bỏ cọc vừa rồi mà thấy sai phạm dân sự thì xử dân sự, sai phạm về hành chính thì xử lý hành chính, còn có sai phạm về hình sự thì xử lý hình sự”./.
