Bắt đầu từ chất lượng con người

Quá trình phát triển kinh tế – xã hội ở Việt Nam với tốc độ đặt ra cao đang bộc lộ những khiếm khuyết cần điều chỉnh. Đó là sự phát triển quá nhanh khiến môi trường đô thị, nông thôn bị tác động mạnh, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người dân.

Chỉ riêng đô thị, trung bình mỗi tháng có một đô thị mới ra đời. Tốc độ này đang khiến nhiều đô thị bị khủng hoảng nghiêm trọng về hạ tầng, môi trường sống. Thực ra, việc phát triển đô thị chính là hướng tới sự hài hòa giữa kinh tế, môi trường và xã hội với mục tiêu cuối cùng là đời sống cư dân đô thị phải khá giả hơn, sống tiện nghi và hạnh phúc hơn. Nhưng dường như, mong muốn này chúng ta chưa thực hiện được.

Mỗi nơi mỗi vẻ, mỗi sắc thái, nhưng hầu như tại các đô thị ở Việt Nam đều gặp phải một số vướng mắc. Nổi bật nhất có lẽ là ách tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Mỗi khi gặp phải những vấn đề khó khăn, nhiều người lại đặt câu hỏi: “Diện mạo của thành phố trong 10 năm hay 20 năm nữa sẽ như thế nào?”.

Phát triển “xôi đỗ” – đô thị bị khủng hoảng nghiêm trọng về hạ tầng và môi trường sống. ảnh: Ngọc Lý

Những bức bối ấy càng thể hiện trong sự lúng túng giải quyết các vấn đề phát sinh của đô thị. Ngay như Hà Nội, liên tiếp các “đề xuất thu phí” được đưa ra, nhưng chưa nhận được sự đồng thuận từ phía người dân, cũng như việc chưa thuyết phục được cơ quan chức năng bằng các giải pháp thực hiện khả thi.

Mới nhất, sáng nay (25/10), Sở Giao thông vận tải tiếp tục tổ chức hội thảo lấy ý kiến các chuyên gia về đề án “Thu phí phương tiện cơ giới vào một số khu vực có nguy cơ ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường” của TP Hà Nội. Đề án thu phí phương tiện vào nội đô của Hà Nội đang nghiên cứu phương án kết hợp thu phí theo vùng đa cấp tại vành đai 2 và vành đai 3.

Nhiều phương án và cả việc dẫn chứng từ mô hình của một số nước đã được đưa ra, xong điều mà những người xây dựng đề án chưa nhắc tới đó là việc vận hành bộ máy thực thi liệu có bảo đảm thông suốt trong một hệ thống giao thông qui hoạch vẫn “rối như tơ vò” hiện nay!(?)

Điều này không mới, gần mười năm trước, những đề xuất “táo bạo” kiểu như phát động cán bộ công chức đi làm bằng xe buýt, bố trí lệch giờ làm… cũng đã từng được đưa ra. Chưa nói đến tính khả thi của các đề xuất, nhưng có thể hiểu, những bức bối của đô thị hôm nay là hệ quả của một quá trình phát triển vô tội vạ, quản lý đô thị, quy hoạch và thực hiện quy hoạch yếu kém…

Qui hoạch giao thông vẫn “rối như tơ vò”. ảnh: Vietnamnet

Thực tiễn đã cho thấy, trong phát triển kinh tế phải có sự tăng trưởng liên tục và ổn định lâu dài; tăng trưởng kinh tế phải hướng tới mục tiêu không ngừng nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân thông qua các tiêu chí về dịch vụ đô thị. Sự hài lòng của người dân về dịch vụ đô thị và dịch vụ công là cơ sở để đánh giá chất lượng phát triển. Để đạt được yếu tố bền vững trong phát triển thì mọi kế hoạch và chương trình mục tiêu luôn phải đảm bảo thỏa mản được tất cả các tiêu chí bền vững về: xã hội, môi trường, kỹ thuật và tài chính. Song nhìn lại, chúng ta còn thiếu nhiều tiêu chí cho một đô thị bền vững.

Sự giàu có về vật chất phải đi liền với sự phát triển tương xứng về đời sống tinh thần, để đảm bảo cho một xã hội phát triển văn minh, hiện đại, thành phố xã hội chủ nghĩa. Các đô thị ngày một mở rộng. Những dự án lớn cũng nhiều hơn. Một con đường mở ra, thế là làng thành phố, nhà giữa làng nay thành nhà mặt phố.

Người thôn xóm nay cũng thành người phố. Có điều kiện phát triển, đời sống vật chất cũng tốt hơn. Nhưng dường như, các thói quen ứng xử vẫn chưa thể thay đổi. Khi mà những công dân đô thị vẫn coi là “chuyện thường ngày” trước những cách hành xử kiểu như vô tư vượt đèn đỏ, xả rác trên đường, hun khói ngút trời; vô tư cười vã, nằm dãi giữa thanh thiên bạch nhật… khi đó, khó có thể có văn minh đô thị, có được một môi trường đô thị bền vững.

Xây dựng một đô thị bền vững có rất nhiều tiêu chí, xong không thể thiếu tiêu chí về chất lượng thị dân – Đó là cần định hình những phẩm chất của một tầng lớp thị dân mới, sao cho xứng đáng là chủ nhân của những đô thị hiện đại. Nói cách khác, phẩm chất của những công dân đô thị cần được đặt ra, bức bách hơn là cả chuyện tắc đường hay ô nhiễm môi trường…

Chúng ta cần những bộ máy tính mới, cần những chiếc xe tiện nghi, cần đường sắt trên cao hay tàu điện ngầm tít sâu trong lòng đất,…, nhưng tất cả sẽ chẳng là gì nếu chủ nhân nó – những người vận hành – kém về phẩm chất, hành vi.

Ngọc Lý/Báo Tài nguyên và Môi trường