An ninh nước sạch và các vấn đề pháp lý
Đây là chủ đề của buổi tọa đàm do Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam tổ chức sáng 23/10 với sự góp mặt của các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực cấp thoát nước và các chuyên gia pháp lý. Luật sư, TS. Đồng Xuân Thụ – Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam chủ trì tọa đàm.
Toàn cảnh tọa đàm (Ảnh: Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam)
Liên quan đến sự cố nhà máy nước sạch sông Đà nhiễm dầu thải đang gây bức xúc trong dư luận thời gian qua, tại tọa đàm, các chuyên gia đầu ngành nước đã chia sẻ đến người dân quy trình cấp nước an toàn ở nước ta và các nước trên thế giới, đồng thời các luật sư cũng chỉ ra yếu tố pháp lý trong mối quan hệ giữa đơn vị cung cấp nước và người tiêu dùng, trách nhiệm của doanh nghiệp, của chính quyền, cơ quan chức năng khi xảy ra sự cố…
Phát biểu tại tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến – nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng đô thị, Bộ Xây dựng đánh giá cao tính thiết thực của buổi tọa đàm. Qua đó, chúng ta sẽ có thêm nhiều kiến thức, rút được kinh nghiệm xử lý sau sự cố.
Về chức năng quản lý nhà nước, trong các văn bản quy phạm pháp luật quy định rất rõ như Nghị định 117/2007/NĐ-CP, Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm quản lý Nhà nước về cấp nước đô thị, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chịu trách nhiệm về cấp nước nông thôn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài Chính sẽ phải đảm bảo nguồn lực, Bộ Y tế chịu trách nhiệm về các quy chuẩn. Đối với bảo vệ nguồn nước, trách nhiệm thuộc về Bộ Tài Nguyên và Môi trường. Ngoài ra, các địa phương cũng phải chịu trách nhiệm bảo vệ nguồn nước, chất lượng nước. Những vấn đề này đều có sự phân công rõ ràng.
Trong sự cố này, chính quyền địa phương phải chịu trách nhiệm liên đới, doanh nghiệp cung cấp nước chịu trách nhiệm trực tiếp. Rất nhiều địa phương nói rằng trách nhiệm chính là của đơn vị cấp nước nhưng theo PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, địa phương không thể đứng ngoài cuộc được.
Bên cạnh đó, PGS.TS Ứng Quốc Dũng – nguyên Hiệu phó trường Đại học Xây dựng chia sẻ: Nhà máy nước sông Đà cũng là “bị hại” bởi chính nguồn gây ra ô nhiễm không phải là nhà máy nước. Tuy nhiên, dù nói thế nào thì Nhà máy nước sạch sông Đà cũng phải chịu trách nhiệm chính khi bán nước cho dân.
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, việc bảo vệ nguồn nước được thực hiện rất tốt, gồm có nhiều bước, lớp lang. Tuy nhiên, chúng ta chưa làm được vấn đề này. Hơn nữa, trong thời đại 4.0, người ta có thể phát hiện nước thông qua máy móc, công nghệ chứ không phải khi xảy ra rồi mới phát hiện được.
“Chúng tôi và các chuyên gia cho rằng, cổ phần hóa ngành Nước phải được thực hiện một cách cẩn trọng. Nước là an ninh quốc gia, an toàn cho tất cả người dân. Vì vậy, chính quyền phải có trách nhiệm, còn nhà máy nước, đơn vị cấp nước chịu trách nhiệm trước chính quyền và người dân.
Hiện nay quy định về kiểm soát nước, cung cấp nước của chúng ta còn chưa đầy đủ, có lỗ hổng, do đó cần phải có các quy định chặt chẽ hơn”, PGS.TS Ứng Quốc Dũng kiến nghị.
Về trách nhiệm của đơn vị cấp nước, trách nhiệm của chính quyền, Luật sư Trương Xuân Hải – Giám đốc Cty Luật Gia Bảo (Đoàn Luật sư Hà Nội) khẳng định: “Nếu người dân không phát hiện, nước sông Đà nhiễm bẩn sẽ bị giấu nhẹm đi. Dư luận những ngày qua chỉ trích đơn vị cấp nước, yêu cầu doanh nghiệp ít nhất có lời xin lỗi. Tuy nhiên tôi thấy không ổn”.
Theo Nghị định 117, Cty cấp nước có lỗi trong việc chậm cung cấp thông tin cho người dân. Lỗi ở đây do cả nhà máy cấp nước và cơ quan quản lý Nhà nước. Cần có lời xin lỗi của cả công ty và cơ quan Nhà nước vì không cung cấp kịp thời thông tin chính xác cho người dân.
Luật sư Trương Xuân Hải kiến nghị một số giải pháp như: Thứ nhất, trong công tác bảo vệ an ninh, an toàn nguồn nước hiện được giao cho doanh nghiệp, Nhà nước có trách nhiệm phối hợp. Tuy nhiên, đây là vấn đề hệ trọng, liên quan đến sức khỏe tính mạng người dân, do đó, Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo, còn doanh nghiệp ở vị trí phối hợp.
Thứ hai, việc cổ phần hóa là chủ trương hoàn toàn đúng đắn nhằm huy động các nguồn lực cho sự phát triển, tuy nhiên, khi cổ phần hóa hoàn toàn, doanh nghiệp chỉ chú trọng kinh doanh, cắt giảm các chi phí. Do đó, cổ phần hóa công ty hoạt động trong dịch vụ công cần giữ vai trò chi phối của Nhà nước, doanh nghiệp công ích phải lấy việc phục vụ người dân là chính, chú trọng hàng đầu đến chất lượng.
Thứ ba, thông qua sự cố trên đã bộc lộ nhiều lỗ hổng. Từ sự việc trên đòi hỏi Hà Nội phải xây dựng chiến lược ứng phó, có các biện pháp thay thế, xây dựng thêm các nguồn dự phòng để đảm bảo cuộc sống ổn định, chất lượng cho người dân.
Về chất lượng nước của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng, Kỹ sư Trần Quang Hưng – chuyên gia cao cấp ngành nước cho biết: An ninh nguồn nước là 2 vấn đề được gộp lại đó là: An ninh nguồn nước và an toàn cấp nước. Việc nước sông Đà bị nhiễm dầu vừa qua thuộc về trách nhiệm của cả tỉnh Hòa Bình, chứ không riêng gì công ty nước sạch Sông Đà.
Nói đến an ninh nguồn nước là nói đến sự chặt chẽ giữa các địa phương, các bộ và các cấp chính quyền, còn n toàn cấp nước là lĩnh vực của từng địa phương.
Việt Nam đã làm rất tốt việc cấp nước an toàn cho các tỉnh như: Vũng Tàu, Bình Dương… nhưng riêng Hà Nội, cách thực hiện không được chặt chẽ như các địa phương khác. Đúng là Cty sông Đà vừa là nạn nhân vừa là nguyên nhân. Nạn nhân là nguồn nước bị người khác đổ trộm chất thải. Còn nguyên nhân là khi có chất độc hại Cty đã xử lý rất vội vàng, thiếu thông minh, để cho nó xâm nhập cả 1 hệ thống, vẫn không biết, vẫn bảo là nước sạch được đảm bảo.
Cho đến khi người dân phát hiện thì mới biết. Do đó, chúng ta phải điều chỉnh lại toàn bộ quy trình hệ thống từ sản xuất nước và phân phối.
Như vậy, buổi tọa đàm “An ninh nước sạch và các vấn đề pháp lý” đã cho thấy cái nhìn toàn cảnh về công tác quản lý Nhà nước, an ninh nguồn nước, công tác kiểm tra và giám sát chất lượng nước trước khi cung cấp tới người dân về công tác nội kiểm, ngoại kiểm chất lượng nước.
Huyền Trang/BXD
