Công trình Vườn vệ sinh (Toigetation) đoạt Giải thưởng kiến trúc quốc tế AZ 2015

Ngày 19/6/2015, đông đảo cộng đồng KTS và nghệ sỹ từ khắp các châu lục đã đến Canada tham dự lễ công bố và trao Giải thưởng AZ 2015 tại Evergreen Brick Works, Toronto. Với tính nhân văn cũng như trách nhiệm lớn với cộng đồng cộng và tính sáng tạo vượt bậc, công trình Toigetation (Vườn vệ sinh) ở Trường Sơn Lập, Cao Bằng, Việt Nam do H&P Architects thiết kế đã xuất sắc dành chiến thắng trước các đối thủ nặng ký khác ở hạng mục Social Good Award. Công trình này trước đó từng đạt giải thưởng quốc tế 2015 WAN 21 for 21 (shortlist) dành cho các công ty kiến trúc nổi bật, tiên phong trong sáng tạo mới của kiến trúc thế kỷ 21.

Trường Sơn Lập thuộc xã Sơn Lập, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng. Xã có 257 hộ/1.700 nhân khẩu, là vùng đặc biệt khó khăn với hơn 70% dân số thuộc diện nghèo đói, chưa có điện, đường, trạm, chợ, sóng điện thoại… Cuộc sống du canh du cư, phá rừng làm nương rẫy, tập tục sản xuất lạc hậu, sinh đẻ nhiều con vẫn còn đeo bám nơi đây nên ít người đến trường học.
Trường Sơn Lập có tổng cộng 485 học sinh học từ bậc mẫu giáo đến hết cấp 2 với hơn 10 lớp học tại Trường chính, 4 phân Trường và một số nhà ở giáo viên. Toàn bộ cơ sở vật chất đều đang không đủ tiêu chuẩn tối thiểu về điều kiện sử dụng và đặc biệt không có Nhà vệ sinh + khu tắm giặt.

Do vậy, một Không gian bao gồm Nhà vệ sinh + Tắm giặt rửa + Thảm thực vật là rất cấp bách và thiết thực với Trường Sơn Lập nói riêng và nông thôn Việt Nam nói chung. Với tên gọi Vườn vệ sinh (Toigetation), công trình được các KTS thuộc Công ty H&P Architect thiết kế dựa trên ba tiêu chí: Thi công nhanh, Chi phí thấp và có thể Ứng dụng rộng rãi.

Với hình ảnh đặc trưng gợi nhắc đến một cây lớn có tán lá xòe rộng, tỏa bong mát che phủ các không gian sử dụng, Vườn vệ sinh (Toigetation) nằm ẩn mình dưới chân núi Phjia Dạ, được thiết kế với lớp màng thực vật (cây, rau) bốn phía trên mặt đứng và vườn bậc thang bao xung quanh. Lớp màng thực vật giúp điều tiết vi khí hậu, tăng cường kết cấu chịu lực, bổ sung lương thực, đồng thời tạo ra ranh giới ước lệ giữa bên trong và bên ngoài công trình.

Công trình được tạo nên bởi bằng Vật liệu (tre, gạch, ống cống tái sử dụng) sẵn có tại địa phương cùng với cách thức xây dựng đơn giản (tỉ lệ đào, đắp = 1; phương pháp xây dựng thủ công: chốt, buộc, treo gác)… giúp kiến trúc được neo, giằng liền khối đủ sức khoẻ sống chung với lốc xoáy và khí hậu nơi đây. Công trình xử lý hiệu quả thông gió và chiếu sáng tự nhiên, dùng pin mặt trời chuyển hoá thành điện chiếu sáng, tận dụng nước mưa, tái sử dụng nước thải và nước sinh hoạt.
Người sử dụng được tiếp cận, giáo dục từ chính những ứng dụng về cách ứng xử của công trình với thiên nhiên, với cộng đồng địa phương. Những giải pháp của công trình sẽ là những giáo trình giảng dạy hữu ích như: Địa chất thuỷ văn (nguồn nước), Vật lý (tán xạ ánh sáng), Khí động học (thông gió), Sinh học (quá trình quang hợp, trồng rau, cây), nông nghiệp, … Điều này sẽ ảnh hưởng tới định hướng hành động trong tương lai của người sử dụng, đóng góp một phần đáng kể vào sự phát triển cân bằng sinh thái cũng như sự ổn định về kinh tế. Người dân địa phương trên 3 miền của Tổ quốc có thể tự xây dựng chỉ trong vòng 3 tuần với chi phí 3000 USD.

Thông tin dự án

Tên công trình: Vườn vệ sinh
Địa điểm: Trường Sơn Lập, xã Sơn Lập, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng, Việt Nam
Thiết kế: H&P Architects
Chủ trì thiết kế: Đoàn Thanh Hà & Trần Ngọc Phương
Nhóm thiết kế: Lục Văn Tú, Chử Kim Thịnh, Nguyễn Văn Mạnh, Patricia Erimescu, Võ Quỳnh Thư, Nguyễn Thị Xuyến, Chu Văn Đông, Nguyễn Hải Huệ, Hoàng Hữu Nam.
Cố vấn kiến trúc: TS. Nguyễn Trí Thành

Một số hình ảnh khác của công trình:

PV– TCKT.VN

( Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 07 -2015 )