KTS Trần Huy Ánh: Tránh tư lợi trong dự án cải tạo sông Kim Ngưu

KTS Trần Huy Ánh – Ủy viên thường vụ BCH Hội KTS Hà Nội cho rằng, dự án cải tạo sông Kim Ngưu là dự án khai thác các không gian công cộng để tăng giá trị khai thác BĐS.

Mới đây, ý tưởng chỉnh trang đô thị và cải tạo môi trường sông Kim Ngưu theo nguồn vốn xã hội hóa được Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đề xuất. Theo đó, dự án này sẽ được thực hiện trên diện tích khoảng 42.000m2, chiều dài khoảng 1,2km từ ngã tư Lò Đúc – Trần Khát Chân đến cầu Mai Động, trong tương lai sẽ hoàn thành toàn tuyến 3km nối với trạm bơm Yên Sở. Sau khi ý tưởng này đưa ra đã nhận được rất nhiều ý kiến trái chiều.

PV Môi trường và Đô thị Việt Nam điện tử đã có cuộc trao đổi với KTS Trần Huy Ánh – Ủy viên thường vụ BCH Hội KTS Hà Nội về Dự án cải tạo chỉnh trang môi trường sông Kim Ngưu.

PV: Thưa ông, vừa qua báo chí liên tục đưa thông tin về Dự án cải tạo chỉnh trang môi trường Sông Kim Ngưu đoạn từ ngã tư Lò Đúc – Trần Khát Chân đến cầu Mai Động. Dự án hiện đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ phía các chuyên gia, vậy cá nhân ông có dành sự quan tâm cho dự án này hay không?

KTS Trần Huy Ánh: Qua báo chí, tôi cũng biết phần nào thông tin dự án. Được biết đây là sáng kiến mới nhưng mang tinh thần của các dự án cũ đã đề cập. Theo tôi, đó là dự án khai thác các không gian công cộng để kiếm lợi từ dự án “kinh doanh các bất động sản”: dưới dạng dịch vụ, thương mại.

Các tiện ích đi kèm bao gồm: phố đi bộ, đài phun nước, quảng trường, bãi đỗ xe… cũng là những thành phần làm gia tăng giá trị khai thác bất động sản với tên gọi là “chỉnh trang môi trường”.

PV: Ông có tán thành việc kết hợp cải tạo môi trường dòng sông Kim Ngưu với việc kinh doanh, phát triển các loại hình dịch vụ thương mại? Sự kết hợp này có điều gì cần phải lưu ý?

KTS Trần Huy Ánh: Tôi cho rằng kết hợp cải tạo với kinh doanh bất động sản để duy trì các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị là việc bình thường.

Tuy nhiên, trước khi thực hiện nó, thành phố cần có quy chế rõ ràng, phân định trách nhiệm công tư, lợi ích công tư rành mạch, tránh tình trạng lợi ích tư được chú trọng. Trong đó, tài sản công bị xâm hại nghiêm trọng, chuyện này khá phổ biến tại Hà Nội và các đô thị Việt Nam.

Riêng tại Hà Nội, ta đã thấy rõ tác hại của việc cống hóa làm nhà hàng, bãi đỗ xe ở đường Phan Kế Bính, đường Nguyễn Khánh Toàn (Cầu Giấy) hay Nguyễn Công Hoan (Ba Đình) cũng như nhà hàng trên bán đảo hồ Đống Đa cũng vậy, lợi chưa thấy đâu nhưng bức xức xã hội kéo dài, khắc phục còn tốn hơn cả lợi ích đem lại.

KTS Trần Huy Ánh phát biểu tại Tòa đàm Quản lý nước đô thị.

PV: Nhiều chuyên gia cho rằng, do công suất thoát nước thải sinh hoạt và nước mưa tại sông Kim Ngưu hiện đã tăng hàng chục lần khi xây dựng, trong khi mặt cắt thoát nước của kênh không thay đổi, do đó cần nghiêm cấm việc ngầm hóa và che đậy bề mặt kênh nước. Vậy ý kiển của ông về quan điểm trên như thế nào?

KTS Trần Huy Ánh: Chúng ta phải xác định đây không phải là sông mà là kênh thoát nước (gọi là kênh Kim Ngưu cho chính xác) cho toàn bộ 4 quận nội thành Hà Nội trong sơ đồ thoát nước do KTS Ebrad vẽ năm 1923 và thực hiện duy trì cho đến ngày nay.

Sơ đồ thoát nước và xây dựng các khu phố nội thành (Nguồn: Hanoidata).

Đây là kênh thoát nước theo hướng Bắc xuống Nam cho toàn thành phố (lúc đó có vài chục vạn dân, chưa đến 30 vạn ngôi nhà). Ngày nay, lưu vực thoát nước đó dân số tăng gấp 10 lần và diện tích nhà ở cũng tăng hàng chục lần… đồng nghĩa với công suất thoát nước thải sinh hoạt và nước mưa gấp hàng chục lần khi xây dựng, trong khi mặt cắt thoát nước của kênh này không thay đổi .

Do vậy, nghiêm cấp thu hẹp diện tích, khối tích thoát nước, nghiêm cấm việc ngầm hóa, che đậy bề mặt kênh nước, phòng khi lưu lượng thoát nước lớn có thể tràn lên bề mặt cũng như đảm bảo công tác duy tu, nạo vét được tiến hành thuận lợi.

PV: Ông đánh giá như thế nào về phương án cải tạo sông Kim Ngưu mà đơn vị vấn đưa ra?

KTS Trần Huy Ánh: Về mặt xử lý nước thải, trước năm 1960, thoát nước khu vực nội thành là thoát nước mặt, xử lý nước thải (XLNT) tại nguồn được quản lý và thực hiện nghiêm túc. Hầu hết các nhà vệ sinh thu gom nước tiểu và phân thải ra ngoại thành.

Tuy nhiên, sau 1980 với sáng kiến phổ cập nhà vệ sinh bán tự hoại, thực chất là hòa loãng phân thải đổ lẫn vào hệ thống thoát nước mưa và kênh Kim Ngưu là đường dẫn nước thải hòa loãng cùng với nước mưa từ Bắc xuống Nam đi qua các khu dân cư dày đặc xuống Minh Khai, Yên Sở.

Do vậy muốn xử lý nước thải cần tập trung ngay tại đầu kênh (cuối phố Lò Đúc, đầu phố Kim Ngưu) xử lý xong rồi hãy đổ vào kênh, đồng thời, thu gom toàn bộ cống nước tải đang đổ trực tiếp để xử lý trước khi đổ vào kênh.

Như vậy, sẽ bao gồm cả XLNT tập trung và bán tập trung. Việc này khá tốn kém và phi thực tế. Hà Nội đã nhập khẩu gần 10 trạm XLNT trị giá khoảng 1 tỷ USD (Bắc Thăng Long, Hồ Tây, Trúc Bạch, Kim Liên, Bẩy Mẫu, Yên Sở… và vài cái khác đang làm) nhưng chưa trạm XLNT nào hoạt động công bố kết quả, chỉ biết rằng một số trạm hoạt động cầm chừng hoặc không hoạt động do thiếu kinh phí trả tiền điện, hóa chất, nhân công vận hành.

Tóm lại, các dự án XLNT cần chứng minh năng lực tài chính, giải pháp kỹ thuật đã rồi hẵng tính chuyện khai thác không gian công cộng kiếm tư lợi.

PV: Theo ông, việc kết hợp xử lý nước thải, cải tạo sông Kim Ngưu với phát triển dịch vụ thương mại có tồn tại vướng mắc gì trong quá trình thực hiện hay không?

KTS Trần Huy Ánh: Như ta đã xác định, đây là kênh thoát nước trọng yếu cho toàn bộ các quận nội thành, khi mưa to, kéo dài cần khẩn cấp thoát ước từ nội thành ra ngoại thành, từ Bắc xuống Nam, các trạm XLNT bản chất là giữ nước lại, chảy lờ đờ… sẽ chính là nguyên nhân cản trở dòng chảy thoát nước khẩn cấp.

Sơ đồ thoát nước Hà Nội, dự án do JICA lập cho giai đoạn 1 và 2 (Nguồn: Hanoidata).

Điều này mâu thuẫn giữa nhiệm vụ thoát nước và XLNT, thoát nước nhanh thì thoát cả nước bẩn – không khai thác được bất động sản bên dòng kênh thoát nước bẩn, XLNT sạch sẽ để khai thác bất động sản bên dòng kênh thoát nước trong khi mưa to, nội thành úng ngập, hỏi rằng mấy cái bất động sản có đem lại hạnh phúc cho nhân dân nội thành hay đem đến thảm họa do nhân tai đây?

Theo tôi, việc huy động các sáng kiến cộng đồng vào cải thiện môi trường Hà Nội là rất đáng hoan nghênh. Việc kết hợp duy trì các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị với khai thác bất động sản để cân đối lấy thu bù chi là giải pháp bền vững.

Tuy nhiên, các sáng kiến cần bắt đầu từ việc trả lời những câu hỏi đơn giản, dễ hiểu có tính nguyên tắc trước khi trình diễn các phương án viển vông, thiếu kiến thức cơ bản, dẫn đến tốn thời gian tiền bạc vào những chuyện tầm phào.

Chân thành cảm ơn những chia sẻ của ông!

Tại buổi Tọa đàm do Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam tổ chức, Công ty Cổ phần R&D Quy hoạch (R&D Planners) đã trình bày bản đề xuất dự án cải tạo chỉnh trang môi trường Sông Kim Ngưu trên diện tích 42.000 m2, chiều dài hơn 1,2 km từ ngã tư Lò Đúc – Trần Khát Chân đến cầu Mai Động.

Cụ thể, việc cải tạo được thực hiện theo hướng tách toàn bộ hệ thống thu nước thải sinh hoạt từ các hộ dân vào đường ống thoát nước thải riêng biệt. Mặt nước chính của dòng sông phục vụ thoát nước mưa, tạo cảnh quan môi trường đô thị kết hợp chức năng thương mại dịch vụ, phát huy yếu tố công cộng.

Các công trình dự kiến được xây dựng gồm quảng trường, đài phun nước, biểu tượng dự án; hai bãi đỗ xe thông minh 5 tầng; khu vực thương mại dịch vụ; tuyến phố đi bộ… Đơn vị tư vấn khẳng định các công trình nêu trên không làm ảnh hưởng đến dòng chảy của sông.

Thông tin từ phía R&D Planners, tổng hợp chi phí xây dựng cho Dự án cải tạo 1,2km sông Kim Ngưu lên đến trên 480 tỷ đồng (480,717,128,500 VNĐ).

Cẩm Anh/Môi trường và Đô thị