01/05/2023

Nhà cộng đồng Kỳ Thượng

Kỳ Thượng là một xã nhỏ vùng cao nằm cách trung tâm TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh khoảng 60km về phía Đông Bắc. Với diện tích gần 100 km2, xã chỉ có hơn 500 nhân khẩu sinh sống, chủ yếu là đồng bào dân tộc Dao. Đây là xã rất khó khăn về kinh tế, giao thông, thiếu thốn các cơ sở vật chất xã hội khác. Nhưng bù lại, Kỳ Thượng là nơi có khu bảo tồn thiên nhiên Đông Sơn rộng lớn với nhiều loài động thực vật đa dạng, phong phú, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, khí hậu mát mẻ quanh năm. Đây thực sự là nơi có nhiều tiềm năng về du lịch cộng đồng và bảo tồn thiên nhiên. Nhưng hiện nay, người dân nơi đây chủ yếu sống bằng nghề nông nghiệp tự cung tự cấp kết hợp với lâm nghiệp như trồng keo và các loại lâm sản khác.

Địa điểm: Kỳ Thượng, Quảng Ninh
Kiến trúc sư: HGAA
Diện tích: 150m2
Năm hoàn thành: 2022
Ảnh: Đức Nguyễn

Trong một lần đến thăm, gặp gỡ và giao lưu với người dân Kỳ Thượng, nhóm thiết kế rất ấn tượng với con người và cảnh vật nơi đây, đặc biệt là các bạn trẻ nơi đây. Họ có niềm tin vào bản thân và quyết tâm xây dựng, làm giàu cho quê hương, giúp người dân thoát nghèo. Nhóm đã bàn bạc và đưa ra ý tưởng xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, giới thiệu văn hóa địa phương cho du khách đến đây tham quan, trải nghiệm. Nhiệm vụ đầu tiên là xây dựng nhà sinh hoạt cộng đồng, với sự đóng góp của mọi người. Đây sẽ trở thành điểm dừng chân, đón tiếp khách và giới thiệu văn hóa bản địa, ẩm thực, tập quán sinh hoạt, nếp sống của người dân nơi đây. Từ đó, khái niệm Nhà cộng đồng Kỳ Thượng ra đời, giống như một ngôi đình làng, nơi hội họp của người dân trong làng, cũng như du khách thập phương khi đến đây.

Nhóm muốn tạo ra một cấu trúc mới, đơn giản nhưng vẫn quen thuộc với người dân địa phương, đặc biệt là phương pháp xây dựng và lắp dựng. Như vậy, mọi người có thể chung tay xây dựng ngôi nhà này. Đầu tiên là chọn vật liệu xây dựng sao cho phù hợp với điều kiện thực tế vì địa điểm xây dựng ở xa, đường đi lại khó khăn, kinh phí xây dựng eo hẹp. Vì vậy, nhóm đã tận dụng những vật liệu sẵn có tại địa phương như gỗ tự nhiên, đá suối, kết cấu mái nhẹ để tạo nên công trình này. Ngôi nhà có cấu trúc giống nhà sàn của đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc. Ngôi nhà có 2 tầng, tầng 1 là không gian mở dành cho các hoạt động chung như họp làng, đón khách, trưng bày hình ảnh, sản vật của địa phương. Tầng hai là một không gian khép kín, với những bức tường và cửa sổ bằng gỗ.

Mặt bằng hình elip tạo cảm giác cân đối và mời gọi, tượng trưng cho nơi sinh hoạt cộng đồng, nơi mọi người xung quanh có thể tụ họp. Đồng thời, từ đây có tầm nhìn rộng ra khu vực xung quanh. Kết cấu mái đơn giản, dốc về 2 bên, đặt trên một khối trụ hình elip, tạo thành hình cánh diều hoặc hình chiếc lá giữa núi rừng. Mái nhà mở rộng ra xung quanh, che chở cho cấu trúc gỗ bên dưới khỏi mưa nắng, giúp ngôi nhà chống chịu thời tiết tốt hơn về lâu dài. Kết cấu chính của ngôi nhà được làm bằng gỗ sẵn có của người dân địa phương. Kết nối gỗ bằng mộng và vít, gỗ được sấy khô, xử lý theo phương pháp truyền thống, sau đó được gia công tại chỗ và lắp dựng trực tiếp bởi người dân địa phương.

Toàn bộ công trình được xây dựng theo phương pháp truyền thống, sử dụng những vật liệu sẵn có, quen thuộc với người dân địa phương. Phần móng được xây bằng đá cuội, xà ngang bằng gỗ, vách ngăn phòng cũng bằng gỗ, mái nhà sử dụng tấm lợp sinh thái có ưu điểm nhẹ, dễ vận chuyển, lắp đặt. Công trình nằm trên địa hình đồi dốc thoải, sân sinh hoạt cộng đồng phía trước nhìn về phía suối, phía sau là rừng keo, kết hợp với các loại cây trồng địa phương tạo nên một tổng thể hài hòa, cân đối. giữa con người và thiên nhiên. Kể từ khi hoàn thành, công trình đã trở thành điểm đến, nơi tổ chức các hoạt động ý nghĩa của địa phương. Đồng thời cũng là điểm thu hút khách du lịch, mang lại thêm thu nhập và công ăn việc làm cho người dân nơi đây.