Véc-ni, thuốc nhuộm, dầu, sáp: Lớp hoàn thiện nào phù hợp nhất cho gỗ?

Vật liệu gỗ ngày càng được chú ý hơn bởi các công trình gỗ mang một vẻ đẹp tự nhiên và có tính bền vững. Do đó, để tăng tuổi thọ của công trình cũng như bảo dưỡng cho gỗ khỏi các tác động tiêu cực của thời tiết, người thiết kế cần thiết phải có kiến thức về các loại hoàn thiện được ứng dụng như thế nào trên gỗ để đưa ra các giải pháp phù hợp khi thiết kế.

Trong những năm gần đây, các công trình gỗ đã nhận được nhiều sự chú ý hơn. Gỗ là một vật liệu bền vững và có thể tái tạo, hấp thụ một lượng lớn carbon trong quá trình tăng trưởng, những sự đổi mới liên quan đến vật liệu này cho phép công trình ngày càng cao hơn. Tuy nhiên, khi nói về gỗ, chúng ta tiếp cận đến đến rất nhiều loại khác nhau, với độ chắc khoẻ, các sắc thái, các tiềm năng, những hạn chế và các cách sử dụng khác nhau. Trong khi đó, có những loại gỗ rất cứng và nặng, với sức mạnh tương đương bê tông, cũng có loại khác mềm hơn phù hợp với các mục đích sử dụng khác.

Dù trong bất kì trường hợp nào thì vì là vật liệu tự nhiên, gỗ vẫn xốp và thích nghi với điều kiện nhiệt độ và độ ẩm của môi trường mà nó được sử dụng, có khả năng hấp thụ mọi thứ xâm nhập, chẳng hạn như dầu, chất bẩn và hoá chất. Nếu không có một lớp hoàn thiện, gỗ có thể khô, nứt, mất đi tông màu tự nhiên và xấu đi.

Dù cho chúng ta đều biết rằng việc bảo trì là điều rất quan trọng đối với hoạt động của mọi thể loại công trình, nhưng khi nói đến gỗ, điều này thậm chí còn cần thiết hơn. Tính khả dụng và các chỉ định được sử dụng cho từng loại kết thúc có thể khác nhau tùy theo quốc gia. Dưới đây, chúng tôi đã tổng hợp các lớp hoàn thiện được sử dụng nhiều nhất hiện nay, trình bày các đặc điểm và cách sử dụng chính của chúng:

Vécni (Varnishes)

Vecni từ thường được sử dụng cho một loạt các lớp hoàn thiện gỗ. Vecni tạo ra một lớp trong suốt, giống như một lớp màng trên bề mặt được áp dụng, bao phủ các lỗ khí của gỗ, làm nổi bật các đường vân và màu sắc tự nhiên của nó. Nó là một sản phẩm dựa được sản xuất dựa trên dầu khô và nhựa tổng hợp. Có một số loại trên thị trường, chẳng hạn như vecni nước và polyurethane, có khả năng chống nước và độ ẩm rất cao. Có vecni có khả năng bảo vệ chống lại tia cực tím, rất hữu ích cho các cấu trúc ngoài trời. Các loại khác cho phép thay đổi tông màu của gỗ thông qua thuốc nhuộm.

Vecni khá linh hoạt và được sử dụng rộng rãi trong mặt đứng, kết cấu, khung và các bộ phận bên trong. Khi lớp vecni bắt đầu bong ra khỏi gỗ, khiến gỗ không được bảo vệ, miếng gỗ đó phải được chà nhám và đánh vecni một lần nữa.

Sơn thấm (Impregnants)

Chất thấm có tác dụng hơi khác một chút. Không giống như vecni, chúng thâm nhập vào gỗ và để lại những lỗ nhỏ, nuôi dưỡng các sợi gỗ và cho phép gỗ “thở”. Điều này mang lại vẻ ngoài tự nhiên hơn cho các vân gỗ, đặc biệt là khi chạm vào, tuy vậy đối với loại trong suốt nhất, nó cũng làm mờ gỗ đi một chút. Bởi vì nó thấm vào gỗ, đây là lớp hoàn thiện có khả năng chịu nước rất cao. Dễ dàng sử dụng và bảo trì, thuốc nhuộm không bị bong ra vì nó được gỗ hấp thụ và không tạo thành lớp màng bảo vệ.

Công dụng của nó tương tự như vecni và cũng được sử dụng rộng rãi trên mái nhà.

Dầu (Oils)

Sơn hoàn thiện rất phổ biến trong các thợ mộc, vì chúng có xu hướng làm nổi bật đặc tính của gỗ rất tốt, mà không thay đổi cả màu sắc và kết cấu của nó. Được làm từ các sản phẩm tự nhiên, chúng khá dễ dàng để áp dụng và bảo trì. Loại này đi cùng với sự chuyển động tự nhiên của gỗ, hydrat hóa và chống thấm. Mặt khác, nó không phải là một lớp hoàn thiện chịu được thời tiết, cần phải được áp dụng định kỳ. Mặc dù các loại dầu phổ biến nhất là dầu Linseed và dầu trẩu (tung oil), nhưng vẫn có thể sử dụng dầu thô hoặc dầu polyme, những loại này trải qua quá trình xử lý nhiệt để làm cho nó bền hơn với thời gian và tăng tốc thời gian khô.

Nói chung, dầu được sử dụng chủ yếu ở những khu vực ít tiếp xúc với nắng và mưa, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng để bảo vệ các dụng cụ nấu ăn, chẳng hạn như bàn và thìa. Trong những trường hợp này, nên sử dụng dầu khoáng.

Sơn cánh kiến (Shellac)

Shellac là một lớp hoàn thiện tự nhiên được tiết ra bởi côn trùng Kerria lacca, một loại bọ cánh cứng được tìm thấy trong các khu rừng ở Ấn Độ và Thái Lan. Giống như vecni, shellac khô nhanh chóng, tạo thành một lớp màng cứng, mạnh mẽ và linh hoạt, rất hữu ích để phủ lên sàn nhà và đồ nội thất. Nó không được sử dụng thường xuyên ngày nay vì không chịu được nước hay cồn. Nó thường được mua thành miếng nhỏ được pha loãng với rượu trước khi sử dụng.

Thậm chí, có những người thợ mộc sử dụng shellac để hoàn thiện đồ nội thất cao cấp.

Sáp (Waxes)

Được bán trên thị trường ở dạng lỏng, dạng sệt hoặc dạng rắn, sáp có nguồn gốc từ nhiều nguồn khoáng sản, thực vật và động vật. Phổ biến nhất là ong và cọ carnauba. Khi làm lớp hoàn thiện, sáp không thấm vào gỗ nhưng vẫn bám ở trên, ngăn chặn quá trình oxy hoá. Do đó, nếu được dùng riêng lẻ, nó ít có tác dụng trong việc bảo vệ gỗ. Điều thú vị là nó có thể được sử dụng cho các bộ phận đã được phủ dầu, mang lại cho bề mặt một độ bóng mềm mại và cảm giác dễ chịu. Sáp nên được sử dụng ở những khu vực mà không tiếp xúc với thời tiết.

Điều quan trọng cần lưu ý là khi giải quyết các khả năng của lớp hoàn thiện gỗ, một số vấn đề cần được xem xét, đặc biệt là cách sử dụng tương lai của những tấm gỗ, nơi nó sẽ được lắp đặt và tuổi thọ dự kiến ​​của nó. Và điều đó bao gồm việc xem xét, đôi khi, không sử dụng bất kỳ sản phẩm nào để hoàn thiện. Có điều này là do có những loài cây gỗ quý, nặng và cứng, chẳng hạn như Cumaru (Dipteryx Odorata), có chất nhựa tự tạo ra một lớp bảo vệ tự nhiên. Trong dự án Vila Taguaí, của kiến trúc sư Cristina Xavier, không có sản phẩm nào được áp dụng cho gỗ. Ngoài ra còn có các phương pháp xây dựng, chẳng hạn như gỗ acetylated, không yêu cầu áp dụng lớp hoàn thiện và thậm chí vì như vậy mà nó có một tuổi thọ hữu ích lâu dài. Tương tự như vậy, lớp hoàn thiện cho các bản trên tấm CLT sẽ khác với tấm gỗ trong công viên hoặc của một món đồ nội thất cho môi trường trong nhà. Điều quan trọng là các kiến trúc sư cần có kiến thức về khả năng của mỗi loại hoàn thiện và công năng của từng loại, để tìm ra giải pháp phù hợp nhất cho từng tình huống.

Anh Tuấn/DesignS.vn