30/07/2019

Nhà nhà đua làm Homestay rồi ngồi than lỗ

Sau một thời gian ăn nên làm ra, hàng loạt homestay tại khắp các điểm du lịch nổi tiếng hiện đang rơi vào cảnh ế ẩm, thậm chí… miễn phí để kéo khách nhưng cũng không hiệu quả, dù lượng du khách đến các điểm du lịch này tăng mạnh. Vì sao?

Cùng với sự bùng nổ du khách tại các điểm đến du lịch, phong trào “nhà nhà, người người” đua nhau đầu tư, kinh doanh dịch vụ lưu trú theo mô hình homestay khiến nguồn cung của loại hình này tăng mạnh.

Trong khi đó, chính quyền địa phương cấp phép cho hoạt động kinh doanh homestay một cách dễ dãi, không theo chuẩn mực nên phần lớn homestay thực chất là nhà nghỉ du lịch, cạnh tranh bằng mọi giá để kéo khách.

Thực tế này đẩy hoạt động du lịch cộng đồng, kinh doanh homestay vào ngõ cụt, ngày càng vắng khách.

Homestay giá… 1 USD/đêm!

Lần theo địa chỉ trên các trang booking, chúng tôi tìm đến một homestay nằm trong một hẻm nhỏ tại phường Cẩm Châu (phố cổ Hội An, Quảng Nam).

Dù giá niêm yết trên mạng là 80.000 đồng/người/ngày đêm nhưng khi thấy chúng tôi ngần ngừ, chủ nhà bảo chỉ cần trả 50.000 đồng/người/ngày đêm, với lý do “không phải chi hoa hồng cho các trang booking”.

Chủ nhân của homestay này cho biết khi mới đưa vào hoạt động, giá lưu trú tại đây là 20 USD/người/ngày đêm nhưng sau đó phải hạ giá dần, thậm chí không có lãi để… giữ khách do có quá nhiều homestay mới được đưa vào hoạt động.

Hội An đang sở hữu những địa điểm du lịch thơ mộng là điều kiện để các loại hình lưu trú phát triển - Ảnh: B.D.

Hội An đang sở hữu những địa điểm du lịch thơ mộng là điều kiện để các loại hình lưu trú phát triển – Ảnh: B.D.

Tại phường Cẩm Châu – một trong những nơi đầu tiên của Hội An tổ chức dọn nhà đón khách lưu trú vào năm 2009, trong số 11 homestay từ ngày đầu đến nay chỉ còn 2 cơ sở có hoạt động tương đối, số còn lại hoạt động cầm chừng theo kiểu “được chăng hay chớ”.

Ông Lê Ngọc Thuận – chủ tịch Hiệp hội Homestay Hội An – cho biết có những homestay bán với giá “tuyệt thực”, thậm chí sẵn sàng… miễn phí nếu thấy khách nhăn nhó.

Trong khi đó, các homestay tại khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng (huyện Bố Trạch), trung tâm du lịch homestay của tỉnh Quảng Bình, cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi một số thời điểm các homestay cạnh tranh hút khách với giá chỉ… 1 USD/người/ngày đêm!

Những chủ homestay này cho biết chỉ hi vọng có khách để lấy chi phí dịch vụ khác như ăn uống bù vào chi phí nghỉ đêm.

Và rồi, chỉ cần một homestay hạ giá, các homestay khác trong khu vực cũng phải hạ giá theo để kéo khách, tạo ra “làn sóng” cạnh tranh giảm giá, khiến cho cả du khách đến Phong Nha cũng phải ngạc nhiên khi lướt qua phần mềm đặt phòng Booking trên điện thoại.

Khi đến Phong Nha vào đầu tháng 5-2019, Anna, một du khách Bỉ, còn tỏ ra nghi ngờ về chất lượng phục vụ khi nhìn thấy mức giá công bố “bất thường” này.

Ông Nguyễn Huy Toàn, chủ một homestay ở Phong Nha với vốn đầu tư nhiều tỉ đồng, cho biết những ngày này mùa cao điểm nên còn có khách, chứ cả năm nay khách vắng teo.

“Có tháng thu nhập từ dịch vụ không đủ để trả tiền điện chứ chưa nói đến trả lãi ngân hàng” – ông Toàn nói.

Còn tại huyện Hoa Lư (Ninh Bình), nơi có khu du lịch Tam Cốc – Bích Động, nhiều homestay cũng rơi vào tình cảnh ế ẩm tương tự sau một thời gian nhà nhà đua nhau làm homestay.

Anh Vũ Văn Ngọc (chủ một homestay ở thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải) cho biết đã bỏ ra hơn 3 tỉ đồng để đầu tư làm homestay nhưng hơn 9 tháng qua chỉ thu được khoảng… 100 triệu đồng.

“Không riêng gì gia đình tui mà hầu hết các homestay tại khu vực này đều đang ế ẩm. Nếu tình trạng này kéo dài, chỉ vài ba năm nữa các chủ homestay sẽ đổ nợ vì phần lớn đều vay vốn ngân hàng để làm homestay. Không có khách, thu không đủ bù chi, lấy gì trả nợ ngân hàng” – anh Ngọc dự báo.

Cung tăng, cầu giảm?

Nhiều chủ nhân các homestay tại Hội An bức xúc cho biết hoạt động kinh doanh homestay rơi vào tình cảnh “sống dở chết dở” như hiện nay là do sự dễ dãi trong cấp phép kinh doanh homestay, dẫn đến hiện tượng bùng nổ các homestay mới đưa vào hoạt động, bán phá giá để cạnh tranh hút khách.

Số liệu của ngành du lịch Hội An cũng cho biết trên địa bàn hiện có hơn 300 homestay với hơn 1.200 phòng, chưa kể khu nghỉ dưỡng, khách sạn, nhà nghỉ…

Theo chủ nhân một homestay, việc UBND TP Hội An (Quảng Nam) vừa có quyết định điều chỉnh quyết định cấp phép, quản lý loại hình lưu trú tại Hội An theo hướng nới lỏng hơn, đặc biệt là làm homestay hay xây villa du lịch (diện tích đất được làm villa cũng chỉ từ 150m2 đất thay vì 250m2 như trước), càng đẩy các villa, homestay đang hoạt động vào thế cạnh tranh khốc liệt và “chết” nhanh hơn.

Tuy nhiên, theo bà Phạm Thị Ngọc Dung – đại diện Phòng văn hóa thông tin Hội An, việc nới lỏng các quy định đều dựa trên các quy định của luật hiện hành chứ không thể làm khác.

“Trước đây Hội An có quy định chặt về việc cấp phép, diện tích mở villa phải đủ 250m2 nhưng nay phải điều chỉnh để phù hợp với luật. Vì Hội An không cấp villa dưới 250m2, nhiều chủ cơ sở chạy lên tỉnh, rồi có thông tin cò mồi thu 200-300 triệu đồng/giấy phép. Hội An không cấp thì phía trên tỉnh Quảng Nam cũng cấp” – bà Dung nói.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Văn Hoạt – chủ tịch UBND xã Ninh Hải (huyện Hoa Lư, Ninh Bình), chỉ riêng trên địa bàn xã này hiện có trên 70 cơ sở homestay và 12 khách sạn, dù nhiều thông tin cho biết con số thực tế còn cao hơn nhiều.

Ông Hoạt thừa nhận dịch vụ du lịch cộng đồng này đều mang tính tự phát, các chủ homestay vốn chưa có kinh nghiệm, kỹ năng trong lĩnh vực du lịch và hầu hết chưa qua đào tạo.

Chủ nhân một homestay tại thôn Văn Lâm (xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư) cho biết chỉ một xóm nhỏ của anh cũng đã có khoảng chục homestay, dẫn đến tình trạng cung vượt cầu, cạnh tranh phá giá để kéo khách.

Đáng chú ý, khoảng 80-90% các homestay trong xã đều xây dựng bằng tiền vay vốn ngân hàng nên nguy cơ đổ nợ rất lớn.

Theo thống kê của ngành du lịch tỉnh Quảng Bình, tại khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng hiện có hơn 100 cơ sở lưu trú, hầu hết

là homestay, gấp đôi so với chỉ hơn một năm trước. Ông Trần Nam Trung, chủ tịch UBND xã Sơn Trạch, thừa nhận việc bùng nổ homestay ở Phong Nha không đi kèm theo chất lượng nên việc thu hút khách và giữ khách là vô cùng khó. “Nhưng chúng tôi không thể hạn chế, mà chỉ có thể khuyến cáo” – ông Trung cho biết.

Điểm lưu trú dạng homestay trên đường Đặng Thái Thân, TP Đà Lạt có giá 89.900 đồng/người/đêm bao ăn sáng - Ảnh: T.T.D.

Điểm lưu trú dạng homestay trên đường Đặng Thái Thân, TP Đà Lạt có giá 89.900 đồng/người/đêm bao ăn sáng – Ảnh: T.T.D.

Homestay hay nhà trọ?

Cũng theo ông Trần Nam Trung, hầu hết các homestay trên địa bàn đều do nông dân địa phương vay tiền rồi bước vào nghề du lịch. Nghiệp vụ không có. Ngoại ngữ không có. “Ngay chính họ hầu hết cũng chưa hiểu homestay là gì để phục vụ du khách tốt nhất” – ông Trung nói. Còn bà Lê Thị Ngọc Hiếu – chủ homestay (Cẩm Châu, Hội An) – cũng cho biết phần lớn các homestay do người dân lập ra đều thiếu đủ thứ, từ kỹ năng như ngoại ngữ, thái độ tiếp đón, đến cơ sở vật chất, vốn liếng…

Chủ cơ sở Ly Phúc homestay tại Hội An cho rằng bản chất của homestay là khách đến trải nghiệm, nói chuyện, ăn ở trong nhà dân nhưng các homestay hiện nay hoạt động theo kiểu “guesthouse”, khách đến homestay biệt lập với dân bản địa, lưu trú theo kiểu nhà trọ.

“Trong khi đó, việc cấp phép dễ dãi, ai có đất cũng mở được homestay nên những người theo đuổi hình thức lưu trú đúng nghĩa gặp rất nhiều khó khăn” – vị này cho biết.

Chủ tịch Hiệp hội Homestay Hội An Lê Ngọc Thuận cũng đề nghị chính quyền cần định nghĩa lại tên gọi thế nào là homestay để trả lại giá trị thực. Bởi bản chất homestay là chủ nhà có phòng thừa mới đón khách vào ở, lấy sinh hoạt, bối cảnh gia đình ra làm sản phẩm.

Nhưng hiện nay hầu như ai đủ diện tích đất cũng được làm homestay, không tương tác với khách, khách đến mà như ở trọ. “Khách đến ở thấy quá nhạt nhẽo, không xứng đáng với đồng tiền, kỳ vọng nên họ nói xấu về homestay, về du lịch Hội An” – một chủ homestay nói.

Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Văn Thanh – vụ trưởng Vụ Khách sạn, Tổng cục Du lịch – cho rằng dịch vụ homestay với đặc thù vừa là sản phẩm du lịch vừa là cơ sở lưu trú, khách được sống cùng người dân địa phương để trải nghiệm văn hóa, nếp sinh hoạt thường ngày của người dân bản địa nên chỉ tập trung chủ yếu ở mấy tỉnh miền núi phía Bắc, ĐBSCL, khu phố cổ Hội An, một số nơi ở Tây Nguyên. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, các cơ sở lưu trú du lịch thực chất là các nhà nghỉ du lịch nhưng lại được đăng ký và treo biển là homestay.

Theo ông Thanh, Tổng cục Du lịch chưa có điều tra đánh giá cụ thể về tình trạng hoạt động của loại hình dịch vụ du lịch homestay để đưa ra khuyến cáo với người dân. Tùy tình hình từng nơi mà các cơ quan quản lý ở địa phương có thể đưa ra cảnh báo, nhưng Tổng cục Du lịch cũng có trách nhiệm cung cấp nhiều thông tin để hỗ trợ người dân đưa ra đánh giá, quyết định đầu tư kinh doanh du lịch.

Cũng theo ông Thanh, Tổng cục Du lịch đã ban hành Tiêu chuẩn quốc gia về nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê – homestay (lần hai) vào năm 2017. Các địa phương cần tìm hiểu và phải có trách nhiệm hướng dẫn cho người dân về điều này. “Người dân có quyền tự do kinh doanh, nhưng khi đầu tư phải đánh giá thị trường để tránh đầu tư ồ ạt vào một loại hình kinh doanh nào đó dẫn tới thua lỗ” – ông Thanh nói.

Hơn 3.000 homestay, công suất phòng giảm

Theo Báo cáo thường niên du lịch Việt Nam năm 2018 do Tổng cục Du lịch vừa phát hành, tính đến hết năm 2018 cả nước có 28.000 cơ sở lưu trú du lịch với trên 550.000 buồng/phòng, tăng hơn 2.400 cơ sở lưu trú và hơn 42.000 buồng/phòng so với năm 2017.

Riêng loại hình nhà dân có phòng cho khách du lịch thuê (homestay), cả nước có 1.892 cơ sở đã qua kiểm tra điều kiện với 13.400 phòng, tăng 7,5% so với năm 2017, và 1.126 cơ sở với 7.372 phòng chưa được kiểm tra điều kiện. Như vậy, đến hết năm 2018, cả nước có 3.018 homestay với khoảng 21.000 phòng. Công suất buồng/phòng bình quân đạt khoảng 54%, giảm nhẹ so với năm 2017.

tuoitre.vn